Қазіргі таңда көптеген қыздар, соның ішінде қазақ қыздары, басқа ұлт өкілдеріне еліктеп, қоғамда тоқтаусыз дау тудыратындай ашық киініп, тәнің жалаңаштаған суреттер жасаудан жалығар емес. «Біз тәуелсіз елдің ұрпактарымыз, өзіміз білеміз!» — деп шектен шығып жатыр және бұған тоқтау жоқ.
Шолпысын сылдырлатып ұзын киіп, таза, жинақы жүретін бұрынғы апа-әпкелерімізге неге ұқсамасқа?
Бұл тақырып бүгінгі таңда қоғамда жиі талқыланатын болды. Басқа ұлт өкілдеріне еліктеп қазақ қыздары өздерінің қазақшылдығын, қарапайымдылығын ұмытып бара жатыр. Бұл сән емес жай ғана еліктеу, және де бұл қоғамға зиянын келтіріп жатыр. Басында айтып кеткенімдей бұрынғы әпкелеріміз секілді ұзын киіп үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетіп жүргенге не жетсін? Міне қазақ қызының бейнесі осындай болуы тиіс.
Сырт келбет басқа орынға бұрылғаны мен қоймай, тәрбие де, мінез де өзгеріп бара жатыр. Өсіп келе жатқан жас ұрпақтың арасында сән қуалау деген қағида бар, бірақ бұл алдамшы нәрсе, жай ғана көз бояушылық. Егерде осылай жалғаса беретін болса, қазақ қызы қандай болатынын бәрі ұмытып қалмасына кім кепіл? Әрине, әр кім қалай жүретіні өз еркінде, бірақ XXI ғасыр деп, есіріп кетпеуі де керек. Бұған тәрбиенің де кішкене болсын қатысы бар. Қазіргі қыздар бұлай жүргендеріне ұялу дегенді де ұмытқан. Бұл дұрыс емес.
Қорыта айтқанда тәнді жалаңаштау, оны елге жария қылу, бұның барлығы да дұрыс емес. Олар өздерінің, сонымен қатар алдындағы апа-әпкелерінің аттарына кір келтірмеуі керек. Тізеден төмен киіп, жинақы болып жүргенге не жетсін!

Қазақ халқы қыз бала тәрбиесіне бұрындары ерекше мән берген, бірақ қазіргі заманда бұл бізде асқандап кетті. Сол кездегі тәрбие мен қазіргі кезді салыстыратын болсақ, тәрбиеге байланысты біраз жағдайлар өзгерген.
Баяғыда " қызға қырық үйден тыйым " деген бір асыл сөздер бар еді бірақ бұл, қазіргі қоғамда көптеген отбасылар да қолданыла бермейді. Былай айтуымның себебі қазіргі таңда әртүрлі тәрбиеге куә болып жүрміз. Әр отбасының берер тәрбиесі әртүрлі болады. Тәрбие отбасынан басталады дегендей, қыз баланың дұрыс болып өсуі, ата-анасының берер тәрбиесіне байланысты.
Қыз болашақ ана, ал ана болса сол елдің болашағын дүниеге әкелетін адам. Сонымен қатар оның тәрбиесі қандай болса, болашақ ұрпаққа да берері сол. Сондықтан, қыз баланың тәрбиесіне көңіл бөлу өте маңызды.
Қыздың тәрбиесі үлкендерді сыйлау, дөрекілік көрсетпеу, таза жүру, жинақы болып киіну, өзін дұрыс ұстай білуде емеспе?
Қазіргі дамып бара жатқан XXI ғасырдың ағымына ілесіп кетпей, әр бір нәзік жан, өзінің инабаттылығы мен ибалығын жоғалтпауы тиіс. Бүгінгі таңның қоғамына байланысты, бұл қасиеттерді бойында сақтап қалу қиынға соғады.
Қазақ халқы қыз баланы « жат жұрттық » деп айтады. Себебі, өсіп жетілген де ол басқа үйге, яғни жарының отбасына барады. Сол үйдің түтінінің түзу шығуы әйел адамға байланысты. Ол өзінің көргенін, білгенін сол кезде қолданады, осыған қарап қаншалықты тәрбиелегені көрінеді.
Қорытындылай келе — қыз баласы өсіп келе жатқан әр отбасы, қызға мейлінше жақсы жағынан тәрбие бере білу тиіс.

Жалғасын оқыңыз, түсінесіз…

Адамның өмір сүру барысында көп нәрсе өзгереді. Балалық шағымызда біз алаңсыз болсақ, есейе келе дүниетанымымыз да көбейіп, арман-мақсаттарымыз, ойымыз, тіпті, достармен, өмірлік серігімізбен де қарым-қатынасымыз жылдар бойы өзгеріп отырады.
Кейде оны түсінбей қаламыз… Ойымыздағы, санамыздағы бейнелер өзгере бастағанда діліміздегі сөз тілімізге көшеді: «Бұдан алдын мұндай адам емес едіңіз, қатты өзгердіңіз». Неліктен олай?
Себебі, ер адамдардың жұбайына деген нәзік қарым-қатынасы жасының ұлғаюына байланысты өзгеруі мүмкін. Қарым-қатынастың өзгеруінің белгілері қандай? Жалғасын оқыңыз, түсінесіз…

20 жас: «Қарындас, сізбен танысқым келеді...»
Жас жігіттердің қызығушылығы артатын, арулармен байланыс орнатуға құлшыныс білдіретін жасы. Жыныстық жетілу, гормондық өзгерістер және мінез-құлықтың белсенділігі бұл жаста арта түседі. Қарама-қарсы жыныс өкіліне құрмет көрсету, оған қорған болу, сезімдер тасқыны, махаббат — барлығы да бұл жастағы жігіттердің бойынан көрініс береді.
Өзіне деген сенімі артатын, тауды қопармаса да, бойында жастық жалын лапылдап, биік арман-мақсаттарына ұмтылатын, махаббат жолында «көзсіз батырлыққа» да барудан тайынбайтын жас. Бұл кезеңде оларды жанды баурайтын тәтті сөздер, сұлу қыздардың ортасы көбірек қызықтырады. Тұрақты қарым-қатынас, ішкі түйсіктің салқынқанды оймен астасуы әлі бұл жаста ертерек.
Егер осындай жастағы жігітте көңіліңіз болса, одан отбасын құру туралы ұсынысты ұзақ уақыт күтіп жүруге мәжбүрсіз. Себебі, ол отбасын құруға өзін дайынмын деп көрсеткенімен, іштей әлі де шала, «аяғын нық басуға» оннан бірі ғана дайын болуы мүмкін.

30 жас: «Кемелденген жылдар...»
Отбасылы, бір-екі перзенттің әкесі болып үлгерген ер-азаматтың ой-өрісі, таным-түйсігі осыдан он жыл алдындағыдай емес. Нәзік қарым-қатынаста да өзін бірқалыпты ұстайды. Көңіл бөлу, елдің назарында болу бұл жастағылар үшін бұрынғыдан да маңызды. Соған сай ол өзінің жұбайына да өзіне көбірек назар аударуын, жағдайын жасауын, қас-қабағын бағуын талап ете бастайды.
Бұл жастағы ерлердің көпшілігі жұбайлық қарым-қатынастың біркелкілігінен жалыға бастайды. Яғни, өздерінің тілінде айтсақ, «күнделікті бір ғана емес, әр түрлі тағамның дәмін татқысы келетіндігімен» ақталуға тырысады.
Сіз не істейсіз? Біріншіден, сөзіңізге абай болыңыз! Күйеуіңіздің күн өткен сайын беті жалпайып, қарыны шығып келе жатқанын бетіне басып, оның өзіне деген сенімін таптамаңыз. Отыздан асып бара жатқан жігіттердің көпшілігі толыса бастайды. Мұны қабылдауға тиіссіз.
Екіншіден, азаматыңыз жас қосылған сайын айналасындағы әйелдердің өзін ортада ұстауы, ерекше көрінісі және адамдармен мәмілесі, ақыл-парасаты жайлы сөз қозғаса ашуға бой алдырмаңыз. Ол әдейі болмаса да ішкі талаптарын осылайша ескертеді. Сондықтан, еріңіздің талаптарына сай, оған жауап бере алатын әйелге айналыңыз.

35-40 жас: «Мазамды алмашы, көңіл-күйім жоқ...»
Орта жастағы ер-азаматтардың жан-дүниесі ішкі депрессиямен арпалыс үстінде. Отбасының бітпейтін кәкір-шүкірі, бала-шағаға қажеттілердің кем-кетігін толтырып беру, іні-қарындастардың жағдайын да мидың бір бұрышында сақтау, өз ішіндегі текетірес, сырттағы әріптеспен немесе жолдастармен келіспеушіліктер- қысқасы, осылардың барлығы жиналып келіп, еркектің жүйкесін жұқартуына себеп болады. Сондықтан, ер адамның күндізгі көңіл-күйі жатын бөлмеңізде де жалғасуы мүмкін. Егер осы әсерлерден ерлі-зайыптылардың арасындағы жақын байланыс әлсірей бастаса, кейінгі орынға түсіп қалса мазасызданбаңыз. Күдігіңіз де орынсыз. Өйткені, ол сізге бұрынғыдай жақын бола алмаса, шаршағаны. Түсіністік танытыңыз, тынығуы үшін жағдай жасап, бұрынғы қалпына келтіре аласыз.
30-35 жастағы әйелдердің көпшілігінде еріне деген қызғаныш сезімі артады. Сонымен қатар, сезімі де күшейе түседі. Бұл әйел организміндегі бала табудан кейінгі өзгерістер. Бұл- әйелдер үшін қалыпты жағдай болып саналады. Ал ерлер керісінше. Әйел оған қарай жүрсе, ол алыстай бастаған секілді көрінеді.
Сабырлылық танытыңыз!

45-55 жас: «Денсаулығым сыр берген секілді...»
Бұл жастағы еркектің жыныстық құштарлығы төмендемегенімен, мүмкіндігі шектеулі болады. Яғни, жасқа байланысты денсаулықтың төмендеуі де еркектік қасиетке әсерін тигізбей қоймайды. Денсаулығына күтіммен қараған, салауатты өмір салтын жастайынан ұстанған еркектер мұндайдан аулақ болуы ықтимал. Олар үшін жұбайымен қатынас бұрынғыдай қызықты.
Бұл кезеңде жұбыңызға көмек бергеніңіз жөн. Бәлкім, дәрігердің нұсқауы, бәлкім, қуаттандырушы дәрумендер, спорт арқылы оның денсаулығын оңалтуға әрекет етіңіз. Өйткені, ер адам қай жаста болса да өзінің қажет екендігін сезінуі тиіс. Жасы келген әйелдердің көпшілігі жұбайлар төсегінен бөлініп, жатын орнын да ауыстырып жатады. Дұрыс қадам еместігін ұғыңыз.
Өмір бойы балаларыңыздың мәселесімен шапқылап, солар үшін өмір сүргеніңіз де жетер. Енді өзіңіз үшін өмір сүруге тиіссіз.
Қай жаста болса да еркек үшін маңыздысы — НАЗАРда болу. Әдемі, жылы қарым-қатынас орнату. Осы амалдарды орындауға, оның көңілін табуға ұмтылсаңыз, өкінбейсіз.

А. Сәрсенбаева, ERNUR.KZ

«Келінімнің мен «мама» деп атағанын қаламадым. Өйткені, анасы жалғыз, ене ешқашан ананың орнын баса алмайды. «Келінді де қызымдай көрем» деп шатаспау керек, келін келін болғаны секілді, ене де ана болмайды, ене болып қала береді».

Біреудің үкілеп өсірген қызы келін етіп алғаннан соң, аяқты созып, қолды жылы суға малып отыруды қалайды енелер. «Бір отбасы мүшелерін отырғызып қойып, барлығын өзі істейтін, зыр жүгіріп аяғы жерге тимейтін» келінді тек ертегіден ғана еститін шығармыз.
Сондықтан, енелер мен болашақ енелер өмірге шынайы көзбен қарағаны дұрыс шығар.
Себебі, ұл сіздікі болса да, оның өмірі сіздікі емес.
Отбасындағы тыныштықты қалайтын, ұлының бақытты өмір сүргенін қалайтын бір ананың қолданған 15 түрлі амалын сіз де қолданып көріңіз, бәлкім пайдасы тиер…

1. Сананы шарлап кететін түрлі жаман ойларға жол бермедім. Құрбыларым, абысындарым өздерінің келіндері жайлы айтқанда салқынқанды қалпымнан таймадым. Олар өздерін келіндерінің ұнатпай жүргенін айтып налығанда көңіл жұбатарлық сөздерімді айтқаныммен, оларды азғырмадым, келіндерін өздеріне қосыла жамандамадым. Өйткені, бір-біріне бөтен адамдар (алғашында ене мен келін бір-біріне бөтен болмай ма? Жылдар өте олар бір-бірінен жақын адамды таппайды) бірден қалай бір-бірін жақсы көріп кете алады? Құрметтеуді, иілуді, тіпті, қорқынышын түсінуге болады, бірақ, адамға бауыр басу үшін уақыт керек. Мен сол үшін келінімді келген күннен бастап мені жақсы көруін талап етпедім.
2. Келінімнің мен «мама» деп атағанын қаламадым. Өйткені, анасы жалғыз, ене ешқашан ананың орнын баса алмайды. «Келінді де қызымдай көрем» деп шатаспау керек, келін келін болғаны секілді, ене де ана болмайды, ене болып қала береді.
3. Ұлымның махаббатын, көңіл аударуын келініммен таласып талап етпедім. Отбасының әуелгі анасы менмін, сондықтан, ұлымның келінімді менен жоғары ұстамайтынына сендім. Екіншіден, ұлымның ақыл-парасаты бұл мәселеге жетеді. Ананы қалай сыйласа, жарына да қамқор болуы тиіс деп ұқтым. Ол ешқашан мені ренжітпейді, отбасын да, сүйген жарының да көңілін таба алады. Үшіншіден, келінмен жағаласып, таласудан да басқа қызықтар бар бұл өмірде.
4. Келінімді «балам» деймін. Жағымпаздану емес, баламдай жақын болсын деген ниет. Өзін еркін сезінсін деген тілек. Өзімсінгенім, менікі екендігін сездіргенім.
5. Жас отаудың ішіне тұмсығымды орынсыз сұға бермеймін. Келін неше күнде төркініне бару керек, қанша жалақы алады (жұмыс істесе), тапқан табысының қаншасын менен жасырады деген секілді сұрақтарға басымды қатырмаймын. Мен балаларымды өсіріп-жеткіздім, ендігі кезек келінім де өз өмірін сүрсін, отбасының арбасын өздері сүйретіп үйренсін. 6. Ұлым бойдақ кезіндегідей ұзақ уақыт менімен әңгіме-дүкен құрып отыруын немесе жұмысына ерте тұрып кетіп бара жатқанда үстіне киген киімінің немесе галстугінің жарасып-жараспай тұрғанын сұрауын талап етпеймін. Енді ол менен басқа тағы бір әйелдің көңілін табуы, тыныш өмір сүруі қажет. Баламды қинағанда не ұтамын?
7. Өзі сұрамаса ешқашан кеңес бермеймін. Насихат айтпаймын. Осы кезге дейін айтылған насихатты санасына тоқып үлгергеніне сенімдімін. Егер анасымен ақылдасуы керек шаруалары болса өзі айтады.
8. Егер өзі мені қуантуға асығып, бір жерге ертіп барғысы келсе барамын. Ал, келінмен бірге оңаша қыдырып қайтқысы келсе жолын бөгемеймін. Өйткені, осындайда әңгімелесіп, сырласпаса қашан бір-біріне жақын болады?
9. Келінімді ешкімге жамандамаймын. Мейлі ол жаман бола қойсын, басқалар кемшілігін түзетіп берер ме еді?! Қолынан келсе, әркім өзінің келінін түзеп, тәрбиелеп алсын. Керек болса, өзім тезге салып аламын. Тек жылы сөзімен, жылы қабағымен ағайын-туғанға жақса болды.
10. Ұлымның отбасында шешімі табылмай тұрған мәселе пайда болса, бір бұрыштан қарап отырмай, көмек көрсетуге ұмтыламын. Келініме шұлығы, қол орамалы немесе жейдесі жуылмағаны үшін ұрысып жатса, тазасын шығарып беремін. Ұлымның да мейірімі артады, келінімнің де… Ең бастысы, жанжалдың алдын аламын.
11. «Ерлі-зайыптының ортасына есі кеткен түседі»… Егер де ұлым мен келінімнің бөлмесінен қатты дауыстар шығып жатса, теледидардың даусын көтеріп немесе көршінің үйінен шәй ішуге кетемін.
12. Ұлым мен келінімнің арасында сөз тасымаймын. Ешқашан ұлымнан естіген сөзді келініме, келінімнен естіген сөздерімді ұлыма айтпаймын. Әзірше, олар мені өздеріне сырлас адам деп біледі.
13. Екі жасты өзара жақындастырудың жолдарын іздедім. Отбасылық өмірдің кейбір тұстарында бір-біріне ренжіп, ол реніштерін маған айтып, мұңын шаққанда «сенікі дұрыс» деп соңына дейін тыңдадым. Соңынан ұлыма әйелдің көңілі нәзік болатынын, оның тілін таба білу керектігін, келініме ұлымның мінезін қалай етсе ыңғайластыруға болатынын айтып, бір-біріне жақындастыруға тырыстым.
14. Ең алдымен жүйке жүйемді, денсаулығымды ойлаймын. Келінімнің пісірген асы ұнамаса, жекіріп, айқайлап шаршамаймын. Оған жұмсаған энергиямды тез бірдеңе пісіріп жеуге жұмсамаймын ба? Қиналатын жұмыс жоқ, кірімді машина жуады, үйімді шаңсорғыш тазартады. Келін өз отбасын ептеп алса болғаны.
15. Немерелі болғанда «талай баланы өсіргенмін» деп әр нәрсеге кіріспеймін. Ол заманда басқа еді, қазір басқа. Бесікті тербетіп отыруым мүмкін, бірақ, бала сырқаттанып қалса «өзім-ақ емдеп аламын» демеймін. «Неге дәрігерге жүгіреді болмашыға?», «неге бағасы удай дәрілерді сатып алып, балаға беріп жатыр?» деген сұрақтармен басымды қатырмаймын. Өйткені, баласы үшін ненің жақсы екенін менен гөрі туған ата-анасы жақсы біледі.
Кейбір аналар ұлын ашса алақанында, жұмса жұдырығында ұстағысы келеді, есесіне келін жәбір көреді. Ұл болса анасының «разылығы» үшін әйелін мазасыз күйге түсіреді, қорлаудан да тайынбайды.
Сондықтан, ұлының бақытты отбасы болғанының куәсі болған ана да бақытты екендігін естен шығармағаныңыз жөн.

Дайындаған: Г.ЖҰМАДІЛДАЕВА, ERNUR.KZ

Әйел затының жалпы қыз-келіншектердің өмірде алар орны ерекше. Қазақта қыз балаға қатты мән берген.Әдепті бол, тәрбиесіздік етпе, көргенсіз болма-деген сияқты сөздерді қыз баласының құлағына құйып, мейірімділікке, имандылыққа баулып өсірген. Ата-бабаларымыз қызды қонақ деп есептеген. Барған жерде бағының ашылуын үйде отырып қамдаған. Сондай-ақ қыз баласы үлкен өмірге қадам басып, отбасын құрып, ана атанған сәттен бастап, өзінің тәрбиесін балаларына көрсетеді.
"Әйелдің қырық жаны бар" демекші әйел заты бір қолмен бесік тербетсе, екінші қолмен әлемді тербететін жаратылыс иесі. Әйел адам өте нәзік жанды келеді. Сол нәзіктігімен, еркелігімен, сабырлығымен, батылдығымен қоса ол барлық ауыртпашылықты, қиыншылықты жеңіп шыға алады. Ер адамға қарағанда қаншалықты, көп сөйлесе соншалықты уайымшыл келеді. Біздің халқымызда "Қыз" деген сөздің өзі әдеміліктің, әдептіліктің, сұлулықтың символы ретінде қолданылады.
Сондықтан да бұл нәзік жандылардың қоғамдағы ерекше орны бар, отбасының бір бөлшегі, алтын қазығы екендігін нақты айта аламын. Ақылды, инаббаты, шынайы, қарапайым қыздарымыз көбейсе ұлттың болашағы да жарқын. Өзінің қоғамдағы орнын жоғалтпай, ата-бабаларымыздың көрсеткен сый-құрметін сақтап, өскелең ұрпаққа үлгі болса, ертеңгі қазақтың дана анасына айналары сөзсіз.

«Мейнстрим», «Хайп», «Жиза», «Лойс»…
Бұл не деп ойлап отырған шығарсыздар?!
Біле білсеңіздер, бұл қазіргі жастар қоғамында кеңінен таралған түсініктердің атауы. Сіз бен біздің балаларымызды, іні-қарындастарымызды, еліміздің ертеңін елеңдетіп жүрген «трендтегі» сөздер.
Тамыры тереңде жатқан тарихымызға бір сәт көз жүгіртіп қарасақ, кешегі хан-батырларымыздың ерлігі, тіпті бертін келе «Алаш» азаматтарының да аңсағаны еліміздің егемендігі еді. Ал енді, ел болып өз еліміз бен дініміздің тізгіні өз қолымызға берілген уақытта мәдениетіміздегі жабайы көріністердің себебі неде?
Осы сұрақтың жауабын іздеп көруге тырыссаңыз «ХХІ ғасыр», «Заман талабы», «Дамып жатырмыз» деген ақталушылық жауаптарды естисіз. Бірақ, бәрінің түпнегізінде «еліктеушіліктің» жатқаны бәрімізге мәлім.
Сан ғасырлар көлемінде қалыптасып, ақын-жазушылардың шығармаларынан оқитын мәдениетіміз, салт-дәстүріміз басқа халықтардан жоғары десек те, өресі күннен-күнге тарыла түсуде. Қоғамымыздың бір бөлігі қазақ тілін, мәдениетін ұрандатып жүрсе, енді бір бөлігі жат елдің мәдениетін жарыса кіргізіп жатыр. Батыс басын айналдырған жастар үшін қазақ мәдениеті ескінің қалдығы ретінде қабылданатыны жаныңды қынжылтады. Бірақ, бұл да тарихи оқиғалардың екпіні болу керек. Қазір де, бірнеше жыл бұрынғыдай, орыс не ағылшын тілінде сөйлеу мықтылыққа теңестіріліп, қоғамдағы беділіңді асырады. Біз де қалмайық деп шет тілдерге тілімізді сындырып жатамыз. Жо-жоқ, тіл білуді жаман демеймін. Керісінше. Тек, қазақ тілінің солардың көлеңкесінде қалып қоятынына қарным ашиды.
Жастардың арасында қарапайым қазақ баласына гөрі, орысша сөйлеп, жұлмаланған жыртық шалбар кигендердің беделі бір елі жоғары тұрады. Заманауи тілмен айтқанда, екіншісі «крутой». Артынан ергендер сол «крутойдың» орнына ұмтылып, шала-пұла орысшаларын шүлдірлетіп, қазақтың тілі мен мәдениетіне менсінбеушілікпен қарай бастайды. Ал туған тіліңе, дініңе, мәдениетіңе деген бұндай қарым-қатынастың нәтижесі неге алып келетіні жайлы айтып та қажеті жоқ шығар.
«Батыс, батыс» дегенге олардағының бәрі жаман деп ойлап қалмаңыздар. Керісінше, білім де, ғылым да, мәдениет те, даму да соларда. Мәселе, біздің «мәдениетін аламыз» деп, мәдениетсіздігіне ұмтылып жатқанымызда. Мұхтар Шаханов атамыз айтқандай: «Цивилизация каналына қосыламыз деп, канализация каналына қосылып кеттік.» Әйтпесе, бағандан бері сөз болған «Батыстан» үйренеріміз де көп. Бастысы, жақсы мен жаманын саралай білсек болғаны. Еліктеудің де естісі бар, есері бар…
Жоғарыда айтылған сөздер жастарға қатыста болса да, түзетудің төркінін жоғарыдан бастау керек. Қазақша екі сөздің басын дұрыс қоса алмайтын билік өкілдері мен «Эщкере» деп ән салған «мәдениет өкілдерін» дұрыс жолға сала алмай, керісінше қошеметке бөлеп отырсақ, жастардан не сұрай аламыз?!

Авторы: Советқан Гүлім
«Тұран» университеті «Журналистика» мамандығының 3 курс студенті

ТӘРТІБІҢІЗГЕ ҚАНДАЙ БАҒА АЛДЫҢЫЗ?

Кезінде бастауыш  сыныпта «Тәрбие сағаты» деген болатын. Апта сайын оқушының тәртібіне де күнделікке арнайы  баға түсетін: «Тәртібі: 5»-деген  сынды...Қазір біз сол тәрбие мен тәртіпті шатастырып  алмадық па??? Ылғи белгілі бір тәртіппен өмір сүріп, жоспармен әрекет ететін адамдар бар. Олар аяғын аттап басса, болжап, алды-артын байқап отырады. Олар аяқ астынан шешім қабылдамайды, кеңеспей әрекет етпейді. Көшеде сырын білмейтін қызға жақындағанша, ортақ таныс арқылы немесе жұмыста танысқан дұрыс,- дейді. Тіпті даусын шығарып, шынайы күлуді де әдепсіздік санайды. Өмір сүрудің өз тәртібі бар деп біледі. Ұйқыдан оянған соң бірден жатын орнын жинайды, сосын барып беті-қолын шайып, кешке дайындап қойған киімін киеді. Таңертең көңіл-күйі өзгеріп, сәйкесінше басқа киім киіп кету — тәртіпке бағынбаудың белгісі. Сол сынды үйдегі тұрмыстық заттардың да орны ешқашан өзгермейді,  барлық қажетті заттар да алдын-ала сатып алынған. Ештеңені лақтырмаған дұрыс, ертең керек болып қалуы әбден мүмкін. Жұмысы  тындырымды, қоғамға пайдасы болсын-болмасын, оқыған мамандығының иесі болу — әлдеқайда артығырақ. Өйткені «тәртіпке бағынған құл болмайды».  Міндетті түрде дұрыс жаста тұрмыс құрып, әулетке дұрыс қызмет ету керек. Баланың тәрбиесі де тәртіпке негізделсе, адам болады. Тәртіптен басқа таңдау жоқ!  Жақында бір танысым «енді жағдайыңды жасап тастадың, тұрмысқа шық, жаққсыыы жігітпен таныстырайын»- дегесін, келістім. Саған хабарласады деген соң, суретіне де қарамай, ештеңе сұрастырмастан, мақұл дедім. 3-4 күннен соң мырзам хабарласып (таңғы8:30-да), кешке 18:30-да жұмыс жағыңызға келемін деді. (Бәрін сұрап-біліп алған ғой). Тәртіппен жүретіні көрініп-ақ тұр. Ойбай мұнысы несі, кешке жұмысым нешеде бітеді, эфир уақыты әрқалай, шығармашылық саладамыз дегендей, — деееп ойланып, мен отырмын. Ұйқым да шала ашылған, даусым қырылдап тұр))) Сосын не де болса кешке хабарласыңыз 18:30да, жауабын берем дедім. Сонымен 18:30. Хабар жоқ… звондамағасын, келмес деп үйге жиналдым. Сөйтсем әлгі жігіттің тәртіптілігі сонша,  18:30-да  шығып, 19:00-де менің жұмысымның алдындамын деп  звондап тұр. Күннің суығында маған бола келді-ау,- деп шықтым кездесуге. Түріне қарасам,  соннндай  тәртіпті! Өзім сәл тұмаулап тұрғам, қара суықта ең болмағанда кофе ішеміз-ау деген ойым да жоқ емес. Сөйтсем, бейтаныс адамдар өздеріне аса жұрттың көзі түсе бермейтін, кең жерде тілдескен дұрыс деген «ереже» бар екен) Сол «тәртіп» бойынша дірдектеп туфлида мен келем… Ол өзінің «тәртіпті» өмірінен сыр шертуде… Жалпы өмірде өз принциптерімді өзгертпеймін,- дейді… Еее, ережесі көп екен,- деп түйіп қойдым.Құдай-ау, ананы істеуге болмайды, былай еткен бұрынғылар, ана қылық қоғамға  қарсы, мына образ қызға жараспайды дегенде, ұялтады-ау басында… соңында ішім  пысып кетті. Е қошы-ей дегің келеді. Әркімнің өз таңдауы бар ғой, санасы мен есі жеткен жерге дейін бақытты болсыншы, шаршамашы енді,- дегің келеді. Тал бойы сондай тәртіпті, кеудесінде жаны бар, «жыны» жоқ сондай адамдарды жек көрем. Бойыңды еркін ұстап, асықпай керіліііп, рахаттанып күліп алшы, -дегің келеді. Меніңше, адам өзін тәртіпке бағындырам деп, қатты қорламауы тиіс. Өзі ме, өзге ме, ойлап тапқан «образдың» құлы болудың қажеті жоқ. Қоғам бізге белгілі бір принциптерді таңып тастағаны анық. Әрине, тұрпайылық пен дөрекілікті насихаттаудан аулақпын, жалпыға ортақ рухани ұстанымдар бар. Бірақ тәлім мен тәрбиені темірдей тәртіпке, қатып қалған қағидаға ауыструдың еш қажеті жоқ-ау.

Балаларымызды қалай тәрбиелеп жүрміз? Телефонға телміртіп қойып, бала басындағы болып жатқан қиындықтардан хабардармыз ба?

http://alashinform.kz/kz/experts/7141-balayzdy-alay-trbielep-zhrsz.html

Әдетте қазақтың қоғамын жамандаушылар көп кездеседі. Қазақтың барын көрсеткіштігі, мақтаншақтығы жиі тілге тиек болып жатады. Алайда біздің қоғамда кең таралған, орысша айтқанда понт және көре алмаушылықтың себебі неде? Осы тақырып жайында менің видео-пікірімді көре отырып мүмкін жаңа ой ести аласыз. Келіспесеңіз өз ойыңызды қалдырыңыз, жаңа пікір оқуға әрқашан ризамын.

Қыз тәрбиесіне жалпы қатал болуымыз керек. Өйткені болашақ ана атағына ие қыздар тәрбиесі нәзіктікпен қоса қаталдықты талап ететін өзекті мәселе. Ата-бабамыз қыз тәрбиесіне ерекше мән беріп, олардың дұрыс жағдайда тәрбие алып, болашақта ата-анасының бетіне салық түсірмеуін қадағалаған.

«Қызға қырық үйден тыйым салу» мәтелінің мағынасы неде? Осы орайда Уикипедия ашық энциклопедиясы мынадай анықтама беріпті: «Қызға қырық үйден тыйым» деп қазақ салт-дәстүрінде тәрбиелік ұғым, ұстанымды атайды. Жарыса сөйлеуге; жалғыз қыдыруға; жыртақтап күліп, сыпсыңдап сөйлеуге; орынсыз ұрынуға; басқаларға қол тигізуге; өтірік; өсекке; суық жүріс; сумаң қылыққа; кісіге қарай керіліп есінеуге; талтайып отыруға; шалқайып жатуға; тамақты обырлана асауға; ұрлық-қарлыққа; ұятты мүшелерін ашып жүруге; бұраңдап қылымсуға; қызыл іңірде жатуға; түске дейін ұйықтауға; кісі алдында киім ауыстыруға; салт-дәстүрден аттауға; елді ғайбаттауға; үлкендердің жолын кесіп; атын атауға; ішімдік ішу пен шылым шегуге; ұрыс-керіске; беттен алып, бет жыртысуға; қараулыққа, ысырапқа; рахымсыздық пен қатыгездікке; түнде суға жалғыз баруға; жат жыныстылармен араласып жатуға; күйеуге қашып тиюге; әдепсіз сөзге; тарс-тұрс етуге; адам мен жануарларды тебуге; кісіні қорлап жәбірлеуге; тәкаппарлық пен сайқымазақ жасауға; айқай-сүреңге; шектен тыс сыланып жасануға; қызғаншақтық пен күншілдікке; менмендік пен өзімшілдікке; алдап-арбауға; көрсеқызарлыққа; нәпсі құмарлыққа тыйым деп мұнда жалпы түсініктен гөрі тыйымдарды атап көрсеткен екен. Алайда қыз тәрбиесіне байланысты әр пенденің өз білгені бар деп ойлаймын. Сол білген, оқыған, таныған тәрбиені қаншалықты іс жүзіне асыра алып жүрміз?

Осы мәселеде өз басымнан өткен жағдайларды сипаттап берсем. Мектепте 9-сыныпқа сынып жетекшілік қылып жүріп ‪ ‎8 «штук» қыздарыма қатал болып келіппін. Себебі көбісінің кішкентай бастарында үлкен қиындықтары көп еді. Кейде сырласа отырып, біреуінің әкесі тастап кеткен, біреуінің анасы кетіп қалған т.б қиындықтарын естігенде көп уайымдаушыедім. Сондықтан да болар оларға тым ерекше көзқараспен қарап, өмірдің ащы шындығын бетке басып, ертерек өмірге бейімделуін қаладым. Олардың киген киіміне, сөйлеген сөзіне, күлгеніне, әлеуметтік желілерде жазған постына, фотоларына дейін тексеріп, бірде-бір сайыстан қалдырмай, билетіп, ән салдырып, мәнерлеп оқытып, өз пікірімді білдіріп отыратынмын. Ұлдармен ұрысып қалса, «Өздерің кінәлісіңдер, бірінші бастаған сендер шығарсыңдар» деп ренжітіп қоятынмын. Жылап та алатын, сосын ертесіне түк болмағандай қайта сөйлесіп кете беруші едік. Оларға сабақ болсын деп, ұлдарға жеке жиналыс өткізіп, «Қыз бала нәзік келеді, сенің бойың кішкентай, тым семізсің» деген мазақ сөздерді айтуға болмайды» деп бар ақыл-кеңесімді аямадым. Қанша жерден ұлдардың алдында қыздарыма ұрысып, ескерту беріп жатсам да, ішімнен сол әрекеттердің қыз жанына инедей бататынын сезуші едім. Алайда қыздардың алдында ұл балалардың абыройын түсірмейін деп, оларға жылы қабақ танытқансып, оңашада оларға да солай ескертулерді беремін. Тек ол ескертулер қыздарға қарағанда қатаңдау болатын. Өзіне жеке айтылған ескертулерді олар жылы қабылдап, түсінісіп жататынбыз. Әрине бес саусақ бірдей емес. Араларында тәрбиеге бағынғысы келмейтін қыздарым да болды. Оларды жеке шақырып алып, әңгімеге тартып, көкейінде жүрген мәселелерін түсінгім келетін. Сөйлесе отырып, қыз баланың тәрбиесінде ананың рөлі үлкен екенін ұқтым. Анасын сағынып, елжіреп жылаған қыздарыммен бірге езіліп жылайтынмын. Ана туралы шығармалар жазып алып келіп, тебіреніп, мәнермен оқып бастағанымда, олар көз жастарына ерік бере алмайтын. Ананың да, әкенің де қадірін ұқтыра отырып, қыздардың бойына артылған ауыр салмақтың маңызын түсіндіруден жалықпадым. Енді олар бойжетіп, көбісі колледжде оқып жатқан жағдайы бар. Маған хабарласса, «Майра апай, кезінде дұрыс ұрысқан екенсіз, сіздің ақылыңызды енді түсініп жатырмыз» деп күледі. Олардың әлі де көретін қызықтары да, қиыншылықтары да алда. Бірақ мына жалған өмірде олардың бір сәтке болсын бақытты болуы, күлімдегендері мен үшін естен кетпес бақытты сәттер болып қалады!

Қанаттарың талмасын сүйкімді де ерекше 8 «штук» қыздарым! «Қызға қырық үйден тыйым салу» дегеніміз — барлық нәрсеге тыйым деп шектеулік қойып қана қоймай, ана мен әкенің мейірімі мен алақаны арқылы тәрбиенің негізін қалау. Қыздарымыздың көз жасы көл болмасын десеңіз, ата-анамыз көрсеткен тура жолды қыздарымызға да нұсқап көрсете білсек деген тілек бар.

Ерте кезден бастап қазақ халқы қыздарының тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген. Аялы алақандарына салып еркелетіп, мәпелеп өсірген. "Қызға қырық үйден тыйым", "Қыздың жолы жіңішке" деп, әу бастан-ақ жақсыдан үйренуге, жаманнан жиренуге баулыды. Киген киіміне, қос бұрымына да ерекше күтім жасаған. Сөйлеген сөзі мен жүрген жүрісіне дейін мән беріп, ағаттық жіберген жерлерін жөндеп, түзеп отырған. Әрқашан қыздарына тәлім-тәрбие беріп, өнеге көрсетіп, үлкенді сыйлауды, кішіге ізет көрсетуді үйретті, яғни адамгершілік қасиеттерді жастайынан бойларына сіңіртті. Көпке топырақ шашпаймын, алайда сол заманның тектілігінің үлгісін қазіргі кейбір қыздардың бойынан табу қиын. Олар өздерінің ар-намысын жоғары бағаламайды. Ашық-шашық киініп, кіндіктерін жарқыратып ашып, сояудай тырнақ жапсырып, кірпіктерің ұзартып жүргендер, әдемі болып көрінеміз деп ойлайды. Бірақ та олай емес, бұл қазақ қыздарына жат қылық. Түнгі клубтардан қазақ қыздарының тайраңдап жүргенін көрсең, ішің ашиды. Содан, некесіз сәбилер дүниеге келіп, қоқыс-жәшіктерден, әжетханалардан табылып жатқандарын жаңалықтардан естіп жатырмыз. Тіпті, жазықсыз сәбидің құнын зат сияқты ақшамен саудалап, сатып жатқандарды көрсең жылағың келеді. Сондықтан, айтайын дегенім қазақ қыздарына әрқашан атымызға кір келтірмей, тектілігімізді, арымызды сақтайық. Саналы ұрпақ дүниеге келсін десек, қазақ деген атқа лайық болайық!!!

"Қызыл жебе" ат үсті қараған адамға белгілі қоғам қайраткерінің өміріне арналған ғұмырнамалық, тарихи-деректі бес томдық роман-эпопея болып көрінуі мүмкін, бірақ мұнда қазақтың ертеден келе жатқан тектілік, ата тәрбиесі, рух мәселесі сынды қасиетті ұғымдарының мән-мазмұны ашылған. Жазушы көзге көрінбей жалғасын тауып жататын тек – тәрбие – рух үштігін Рысқұл – Тұрар – Ескендір арқылы айқындап береді.
«Тұрар, жағаңды кірлетпе!» Бір ауыз сөз. Болыс озбырлығымен, әділетсіздікпен күресіп күн кешкен, итжеккенге айдалған Рысқұл ұлына тек сыртқы тазалықты ғана өсиет етіп пе?.. Осы бір ауыз сөз бала Тұрардың болашақ өмірін, ондағы мақсатын, ұлы арман жолындағы күресін, бәрі-бәрін шешіп бергендей. Ол тіпті түрмеде азап шеккен күндерінде де екі түрлі мағынаға ие осы бір ауыз сөздің аясынан алыстамай өмірден озды.
Әкенің келесі бір айтқаны: «Аузың қанаса, бүлдірген жедім де!» — еді. Тұрар да, оның қорлық пен азапты көп көріп, өмірмен тым жас күйінде қош айтысқан жалғыз ұлы Ескендір де ата өсиетіне адал болып өтті. Аумалы-төкпелі кезеңде өмір есігін ашып, балалықпен достығы ұзаққа бармай, соқпасы көп өмірдің ауырлығын ерте көрген әкесіндей Ескендір де ұйытқып соққан желді, адам адастырар боранды һәм тұманды өмірмен айқасқа ерте араласты.
Отыз жетіден кейінгі қырық-елуінші жылдардағы қудалаудың екінші толқынына ілінген кейбір қоғам қайраткерлері мен әдебиетші, тарихшы ағалардың естеліктерінде түрмедегі, тергеудегі адам жаны төзбес ауыр азаптар айтылады. Ал жасы жиырмаға жетпеген Ескендір отыз жетінің зұлматында қандай қорлық көрмеді, қандай азап шекпеді?.. Бірақ әкесіне: «Мен үшін өзің жасамаған істерді мойыныңа алма!» — деп өтінбеп пе еді… Текті атаның рухы биік тәрбиесін көріп өскен ер жігіттің жауабы осындай болған-ды.
Ескендір күні атпаған қараңғы түнектей аз ғана өмірінің өзінде бір адамның басына артығымен жетерлік қорлық пен зорлықты көрсе де, Миша Гавриловтай бойындағы ағып жатқан қанын сатпады. Кекті ата, намысты әкеден туған арлы ұлдың тәні күлге айналып кете барды.
Құдайсыз қоғамда ұлының сүндеттелгені үшін де ұлтшыл деп айыпталған «халық жауының» жастық жігерін сарп етіп, алғашқы махаббатынан ажырап, ұлын анасынан айырып жүріп орнатқан мемлекетіндегі көрер күні басқаша болса керек-ті…
«Жұлдыз көпірде» Түркістанда кеңес үкіметін орнатқан халқының аяулы перзенті Тұрар қаһарлы отызыншы жылдар тақап қалған кезде Мәскеуде ұлт мәселесі жөніндегі Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасының орынбасары болса, қазақ басына үйірілген қара бұлтқа жайбарақат қарай алмаған ол "Қыл көпірде" азуы алты қарыс арыстандай Сталинге қарсы шығып, елі үшін отқа түсіп шыр-пыр болып, жай-күйі шарасыз боп жаны күйзелген еді.
Алты алашқа ортақ туған азамат заманының сұрқия шындығын ашуға талпынып, «Тамұқта» да ұлт үшін күресті.
Тұрарлардың күресі өмірін ат үстінде жүріп ел мен жер үшін күрескен батыр бабалардан еш кем емес!
Тұрар, Тұрар сынды талай азаматтарымыз дәуір үніне өз үндерін қосып, өздері өмір сүрген кезеңінің жоқтаушысы һәм жоғының жамаушысы бола білді. Олар өз заманына сенді. Бірақ артқан сенім ақталмады.
Тұр тұлғасы келіскен, нұрлы көзі көзәйнектің арғы жағынан да от шашып талай мүйізі қарағайдай мықтыларыңды қаймықтырған өжет, батыл Т. Рысқұловқа Қазақстанның халық жазушысы Ш. Мұртаза отыз жыл ғұмырын арнап, іңкәр көңілі мен ыстық махаббатынан кесек те қабырғалы, оқырманын бей-жай қалдырмайтын, тек тарихтан ғана сыр шертіп қоймай, адамгершілік пен азаттықты, ұлттық рух пен ұлттық сана, ұлттық мүддені дәріптейтін, мұқалмайтын, кетілмейтін, тасқа қашалған асыл сөзден ескерткіш ортантты.

Балалық шақ сәттері. Ауыл мектебі, алтыншы класта оқимын. Мектеп директоры төртбұрыш көзілдірік киген, шашы ақ баса бастаған азамат:
-Неге сиыр жолдың шетіндегі шөпті мүйізіне іліп алып үйге әкелмейді?, -деп сұрақ астына алды. Кінә бар, қылығымыз бар, қарау бар, қадағалау бар соның нәтижесінде директор кабинетінде бүкіл класс болып тізіліп тұрмыз. Кінә тартқан қылығымыз балалық немесе қасақана қылық деп те айта алмаймын. Оқу кестесі бойынша соңғы алтыншы тарих сабағына кірмей қойдық. Неге кірмей қойдық? Өзімізде білмейміз. Жоғарғы класс оқушылары сабақтан қашып кеткенін естіп-білгендіктен болар, алғашқы рет солай істедік. Қашқанымыз? Сабақтан қашқан түріміз сол, мектептің артқы ауласына барып жүріп алдық.Сабақтың қырық бес минутты бір-бірлеп өтуде. Бірден мектептен үйге қайтып бару ешкімнің де ойына келген жоқ. Бір-бірімізден жасырып мектепке анда-санда қарайлаймыз. Мектептегі күн аяқталды үйге тарқап қайтатын уақыт. Жол-жөнекей бағыттас, көрші болып бөлініп тарқай бастағанымызда алдымыздан бір оқушы шығып:
-Сендерді мектепке кірсің деп, шақырып жатыр. Директордың кабинетіне -деді де кетіп қалды. Мектеп директоры бізді бақылап-бағып қарағанын білдіртпейді. Тарих сабағынан қашып кеткен соң сол пәннің үй тапсырмасын бізден сұрады. Үй тапсырмасын ешкім білмейтін болып шықты. Тарих пәні бойынша өтіп жатқан тақырыптардан сұрақтар қойды. Сұрақтарға жауап бергеннен үндемей тұрғанымыз басым. Өткен тақырыпқа оралған сайын ежелгі тарихқа үңілдік те адамзат тарихының басы -алғашқы адамның қауымдастығына бір-ақ жеттік.
Адамға ұқсас маймыл мен қазіргі адамды ажыратуға тапсырма алдық. Бұл жолы үндемеуге болмады. Түсіндіріп көрдік. Біреуіміз:
-Адам шоқпармен аңға шығады, -деді. Адамның осы бір қабілетіне қарап, оны маймылдан бір жақты ажыратпайтынымызға көзімізді жеткіздік. Өйткені маймыл таяқты, тасты да пайдаланып жемін табады.
Тірі маймылды ешқайсымыз көрмегендіктен маймылды күнде көріп жүрген сиырға айырбастадық.
Директор кабинетіндегі он бес минут бір сағаттай көрінді. Аяқ талды, қарын аши бастады.
Соңғы сұрақты директор өзі қойып, қойған сұрағына өзі оған жауап берді.
-Неге сиыр жолдың шетіндегі шөпті мүйізіне іліп алып үйге әкелмейді?, -деді де, біздің түрімізді анық көргісі келді ме көзілдірігін тануының үшіне қарай сырғытып көзілдіріктің үстінен қарап:
-Сиырда сана жоқ, сендерде сана бар, -деді. Дауысы бір қалыпты:
-Сана, сана сендерді жануарлардан ажыратып тұрған.
Осы сөздерден кейін бәрімізді үйге қайтарды.

P.S:
Қазір бізді қорғар еді.
-Сана туралы неге айтасыздар, олар сана деген сөздің мағынасын білгенге жастары кіші емес пе,өздеріңізде кінә. Мұғалімдерін ұнатпайды, сосын сабақтан қашып кетті, -деп ақтар.
Біз болсақ мұғалімді ұнатамыз немесе ұнатпаймыз деп те ойлап көрген жоқпыз. Тек еліктегеніміз болмаса. Егерде мұғалімді ұнатпауға болатынын білсек директор ағамызға қылығымызды ақтау үшін солай деп те айта салар едік. Бағымызға ондай сөзді естімеппіз, әйтпегенде қылығымызды санасыз немесе саналы деп бір жақты айту қиын болар еді.

Кеше фейсбуктен осы сұхбаттың сілтемесіне өтіп, жаңа оқып болып отырмын. Жай оқымаймын. Толық оқып бітірудің енді ғана сәті түсті. Сұхбат маған ұнады.

… жас кезіңде ең мықты қабілетің қайсы, соны танып алмай, бақытқа жетуің неғайбыл. Ең үлкен қабілетіңді басқа нәрсемен алмастырмау керек ...

деп дұрыс айтады. Сосын жаңа үйленген жастар үй болмай жатып «Ажырасқан кезде дүние бөлісу» деп аталатын «Некелік шарт» жасап емес мынандай қағида жасап өмір сүрсе бақытты болады

… үйленетін кезде отбасының 10 қағидасын жасадық ...

Барлығыңа оқуға кеңес беремін. Ол кісі өзі журналист болған соң әңгімеде мысал ретінде журналист мамандығын көп келтіреді. Бірақ әңгімесінде «Қалай мықты мамандық иесі болу керек?», «Қалай бақытты отбасы болу керек?», «Қалай саны көп, сапасы мықты ұрпақ тәрбиелеу керек?» деген мәселелерді қозғайды. Себебі өзінің білетіндерін жастарға үйретіп, елге қызмет етпек екен. Бейсенбек ағаға іске сәт, жұмысыңыз жемісті болсын деймін. Осындай жол көрсетер ағалар көп болсын.
15000 символдан асып кеткендіктен мәтінді қысқарттым. Толығы мында.

Бір танысымның 3 жасқа толған қызының айтқаны еді бұл. Өткен аптада туған күнін атап өтіп, тортты үрлерде ұзақ ойланды бүлдіршін. Ойланды да дәл осылай дүрс еткізді. Ауылдан келген атасы «Не дейді? Не дейді?» деп түсінбей қалды. Әрине, ауласы өзінікі, қолындағы немерелері еркін асыр салып ойнайтындықтан қайдан түсінсін. Қыс бойы 4 қабырғаға қамалған сәби қоғамның белең алып бара жатқан созылмалы дертін ашып тастады осылай. Бүкпесіз.
Бәріміз әке-шешесіне қараппыз ғой. Олар да қипақтап қалды. Бірақ, оларды кінәлаудан аулақпыз. Ауласына шығарса бала көп, ойын алаңы аядай. Оның жартысына көлік қойып тастаған. (Жүргізушілерді де сөгулден аулақпын. 300 пәтерлік үй салып, 30 көлікке тұрақ орын ойластырса қайтсін). Саябаққа жиі апарудың реті келе бермейді.
Тек ата-ананың ықыласын ғана аңсайтын кіршіксіз бала сезім, көңіл бөлмесек доғалданып материалдық құндылыққа бас иіп кететіндей ме?..

Қырық үйден тыю ғой қыз балаға
Тектен-тек теңемеген қызды анаға
Бауырым, қызды сыйла құдды анаңдай
Ақыл жеңсін нәпсіні, қызбаланба!

Тәрбиені ұмыттық бұл заманда
Бауыр бүтін, көйлек бөз, ел аманда
Ел болайық, ағайын, бесік түзеп
Еліктемей жат жұрттық әр жаманға

Жігіттікті дәлелдеу белмен емес
Қолмен болса жарасар текті адамға
Нәпсіқұмар қызбалық, қызқұмарлық
Жарасатын қылық қой тек наданға

Үйлен десең жігіттер қынжылады
Жақсы қыз жоқ қой дейді жерде жатқан
Қыз жаман боп көрінгені содан болар
Қыздар көп «жігіті» алдап, қан жылатқан

Ұят қайда, ұяңдық және қайда?
Сана, парық кеткен бе адамзаттан?
Қарындасым, сізге де айтарым бар
Айрылмашы матадан тәнді жапқан

Дейді халқым сүзбесе тана көзін
Бұқа жібін үзбейді тыныш жатқан
Қарындасым, Құдайым сізді қолдап
Айырмасын табиғи ар-ұяттан!