Үйсіз мысык. © Абылай Шаймерденұлы.

Шулы коше, мазасыз шақ болатын
Әне адам жерге қойды пакетті.
Әлі ұйқыда жатқан мысық баласын,
Осы жерге қалдыруға әкепті.

Ал оянған мысык тұрды мияулап,
Сезгендей ме енді жалғыз қалғанын.
Жаутаңдайды бөтендерге таяулап,
Қайда кеттін ием менін арманым?

“Қарашы бір көздеріме қожайын,
Көзіңдегі мейірімге қанайын.
Мені өзіңмен ала кетші қожайын,
Пыр пыр етіп ерке әніме салайын.

Маңызды емес ата тегің, кім едің,
Сипап өтші болды сенін досыңмын.
Анам барда еш алаңсыз жүр едім,
Бүгін міне жабайыға қосылдым!”

Естілмеді адамдарға жанайқай,
Бұлай адам болғандарың бар болсын.
Қарамайды: “Асығыспын балақай,
Ал өзіңе жаратқаның жар болсын”

Иттер қуды, байғұс суға былғанды,
Тағдырынан алған қатал жарлықты.
Бұрын жүріп көрмеген ғой бұл маңды,
Шырылдаумен әлсіз даусы қарлықты…

Ащы сабақ, оған да жоқ таласым,
Адамдарға суытқан көз қарасын.
Ол көңілді марғау емес ендігі,
Қасқыр еді жалап жазған жарасын…

Қазақстанда 5 миллион бала, оның ішінде 43 мың жетім, 25 мың қамқорлық пен патронаттағы бала бар. 15 жыл ішінде 50 мың баланы асырап алған. Жыл сайын 3 мың бала жаңа отбасын табады. 209 мемлекеттік балалар үйі мен 33 Жасөспірімдер үйінде тәрбиеленуде. 13 мың бала Балалар үйінен шыққан, оның 80 пайызының ата-аналары бар. 20 жыл ішінде Қазақстаннан шетке 15 мың бала кетіпті. Мұны не үшін айтып отырмыз?
Тастанды балалар, безбүйрек аналар, жетімдер деген сөз әрине жақсы емес. Ол қоғамның ащы көрінісі мен ащы шындығы. Қайбір жылдары балаларды өлім аузына тастап кеткенше «арнайы жәшікке қалдырып кетсін» деген ұсыныс шығып, ол қоғамдық резонанс тудырып, жұртшылық қабылдамай қойған-ды. Сол себепті, 2013 жылы «Ана үйі» қоғамдық қорын меценат Айдын Рахымбаев жұбайымен бірге ашқан болатын. Ал, ОҚО-дағы «Аналар үйін» меценат Дінмұхамед Ыдырысов қаржыландырады.
Жобаның мақсаты – тастанды балалардың көбеюінің алдын алу, қиын жағдайға тап болған әйелдердің балаларын жетімдер үйіне өткізуіне жол бермеу. Республика бойынша осындай 28 үй бар. Астана, Алматы қалаларында 4 үйден ашылған. Осы жобаның арқасында 1049 бала тас жетім атанудан аман қалыпты.
Шымкент қаласында 2 «Аналар үйі» бар. Біріншісінде — 16 ана, 12 бала, 4 жүкті әйел паналап отырса, екінші үйде — 9 ана, 9 бала, 1 жүкті әйел бүгінде балаларымен осында тұрып жатыр. Аталмыш қоғамдық қордың үйлестірушісі Оксана Браткова ханыммен жолығып, кәмелет жасына жетпей жүкті болған қыздардың өмірбаяны туралы жазғым келетінін айттым. Өтінішіме қарсы болған жоқ, қыздармен жолығып сұхбат алуыма рұқсатын берді.
«Аналар үйінде» ешкімді де күшпен ұстамайды, мұнда өз еркімен келеді. Барлық жағдайы жасалған, үш мезгіл тамақ беріледі. Медициналық, әлеуметтік-психологиялық және құқықтық көмек көрсетіледі. Өйткені, кейбір кәмелет жасына жетпегендердің төлқұжаты жоқ. Аналар баласы 1 жарым жасқа келгенше бірге тұрады. Бірақ, одан кейін де оны бірден көшеге шығарып тастамаймыз. Білім алып, жұмысқа орналасуына жәрдемдесеміз. Көкшетауда тек қана кәмелетке толмағандар тұратын «Ана үйі» бар. Онда орта білім алумен қатар, қосымша тігінші, шаштараз, массажист, кондитер, аспазшы мамандықтарын алып шығады. Себебі, кәмелет жасына жетпегендер жоба бойынша 18 жасқа дейін баласымен осында болады», — дейді О.Браткова ханым.
Оксана Анатольевнаның айтуынша, мұнда отбасымен қайтадан табысып, тіпті тұрмысқа шығып жатқандар да бар екен. «Қыздың көбінесе ата-анасы, туған-туыстары немерелерін мойындамайды. Оң жақта отырып жүкті болып қалды, отбасыны абыройдан айырды деп есептейді. Сол себепті, біз қолдан келгенше жас ананың отбасымен қайтадан табысуына, оның ішкілікке салынып кетпеуіне күш салып, арнайы психологтармен жұмыс істейміз. Бұл жерде кәдімгі үйдегідей өмір сүруге тырысамыз. Үйді өздері жинап, тамақ дайындайды. Осындағы аналардың баласы тоғыз айға жеткен кезде балабақшамен келісіп, жұмысқа шығуына жағдай жасаймыз. Мәселен, қаладағы кәсіпкерлерден қыздар тапсырыс алып, тігін тігеді. Солайша қаржылық шығынды жабуға тырысамыз. Бұлар көшеде жүрген қыздар емес. Түрлі себептермен тағдыр айдап келіп отыр. Ең бастысы, олар өз баласынан бас тартқан жоқ», — дейді О.Браткова. Бір айта кетерлігі, құрылтайшылар «қанша «Аналар үйі» қажет, сонша саламыз» деп отыр екен.
Бірінші кейіпкеріміз Алтынай (аты өзгертіліп алынды):
— 17 жастамын. 15 жасымда көтеріп, 16 жасымда тудым. 1998 жылғымын. 2013 жылдан бастап өмірімнің бәрі қорқумен өтті. Қазығұрт ауданында туып-өскенмін. Әке-шешем бар. Бауырларым да бар. Олардың бәрі Алматыда. Мені анам осында өзі әкеліп тастады. Перзентханада қызымды босанғаннан соң «балаңды тастап кет» деп айтты. Ағайын, туыстар менің босанғанымды білмейді. Үйде маған қарауға мүмкіншілік болған жоқ. Соған қарамастан «баланы тастамаймын» дедім. Ал анам: «Не қыласың, асырай алмайсың» деді. Үш-төрт күннен кейін перзентханаға Оксана Браткова келді. Бұл жерді әуелі анам келіп көрген екен. Ол кезде мен перзентханада едім. Алғаш жаман жер екен деп ойлап бармаймын дегенмін. Бірінші мені басқа үйге алып барды. Кейін осында әкелді. Мамам Алматыға кетіп қалды. Кетерінде «Ойлан, әлі де кеш емес. Баланы біреуге беріп жібер» деді. Қызымның есімін Жібек деп Оксана апайым қойды. Перзентханада босанып келгелі бері осындамын. Мұнда мамам екі рет келіп кетті. Қазір қызым жасынан асты. Қызымды көрген соң мамам сәл жібиін деді. Ал папам телефон арқылы өзі хабарласады. Бірақ, көп сөйлеспейміз.
— Неге сені мұнда әкеліп тастады?
— Себебі, үйіміз жоқ. Ағам, әкем жұмыста, әпкем оқуда. Пәтер жалдап тұрады.
— Сонда сенің ата-анаң намыстанып жатыр ма әлде ағайындарынан ұялды ма? Үйдің жоқтығы жай сылтау шығар?
— Білмеймін, оны анамнан ашып сұрамадым. Өйткені, кінәнің бәрі өзімнен. Анамды кінәламаймын. Мектепте 8 сыныпта оқып жүргенмін. Бір жігітті жақсы көрдім. Бірде отырыс болды, бардық. Мамам үйде жоқ еді, үйге келді ол. Сол кезде мені қинап, күш көрсетті.
— Ешкім жоқта үйге неге ертіп келдің?
— Олай жасайды деп ойлаған жоқпын. Сөйтіп арада біраз уақыт өтті. Папам мен мамама айтуға қорықтым. Ол кезде мен қыздықтың не екенін білмейтін едім. Маған тиіскен кезде не болғанын түсінбедім. Әйтеуір айтпай жүре бердім. Жігітім «қыз емес екеніңді айтып қоямын» деп қорқыта бастады. «Сен көшеде әркіммен жолығып тұрсың, үйтіп тұрсың, бүйтіп тұрсың» деп қызғана бастады. Мен оған айтпашы деп жалына бастадым. Өзімнің сыныптастарыммен араласып сөйлесіп қалсам да қызғанатын. Қорқытсам ешкімге жоламайды деп ойлады. Содан айтпай жүре бердім. Ол қол жұмсай бастады. Сізге түсіндіре алмай жатырмын, қысқасы әйелі ретінде меншіктеп алды. Кейде телефонға да дер кезінде жауап қатпасам «Неге алмайсың?» деп қызғанып ұратын. Уақыт өте келе көтеріп қойдым. Оған айтқан едім, үйленемін деді. Айтпақшы, ол менен үш жас үлкен. Ақыры үйленеміз ғой деп онымен төсектес болып жүрдім. Үйдегілер екіқабат екенімді білмейтін. Бір күні қатты ұрғандықтан мойындарым көгеріп кетті. Мамам не болды деп сұраған кезде «қыздармен төбелестім» дей салдым. Мамам сенбеді. Екіншісінде көзім көгерді. Мамам: «Осы сенің жүрісің ұнамайды, тексертемін» деп шықты. Ішімде балам бір айлық еді. Алматыдан ағам, әпкем келіп, бәрі үйде түнгі сағат үште жиналды. Мен жүрегім айнып құсып жүрдім. Тексертемін деген соң қорқып үйден қашып кеттім. Мамамның ақшасын алып «Колосқа» келдім. Ол кезде қаланы білмейтін де едім. Қайда, кімге, неге барарымды білмеймін. Сонымен «Колоста» бір жертөледе таңға дейін түнеп шықтым. Ол жер жылы әрі үстімде курткам бар еді. Сондықтан жаурамадым. Мысықтар ғана жүрді. Сөйтіп таң атты. Қалтамда екі мың теңге ғана бар. Қарным аш. Адамдардан сұрастырып жүріп «Жоғарғы базар» жаққа бардым. Қандай автобус баратынын айтты. Келіп тамақтанып алдым. Кеш болды. Аялдамада отырмын. Сол жерде «Пальма» деген кафе бар екен. Ішінен бір күзетші шығып: «Неге отырсың?» деп сұрады. Шамасы, мені жаман қыз деп ойлаған болуы керек. Жылап жібердім. Ол ішке кіргізіп шай, тамақ берді. Үйден қашып кеткенімді, баратын жерім жоқтығын айттым. Жаңағы күзетші «Менің бір әпшем бар, соған бала күтуші керек. Бірақ оған екіқабат екеніңді айтпа. Кейін бір мәнісі болар» деді. Ол әйелге бала күтуші өте қажет екен. Түнгі 10-да шақырды. Барсам үйінде үлкен әже жүр. Сол үйдің тірлігін істеп жүрдім. Үш-төрт күннен кейін әже «сенің жүрісің жаман» деді. Мен қорықтым да шынымды айттым. Әже маған: «Бұл жайды ата-анаңа айту керек қой. Саған үйде жүргеніңе ақша төлемейміз. Үй жинап, тамақ істеп, баланы балабақшаға апарып келесің» деді. Уақыт өтіп жатыр, үшінші ай болды. Үйдегілер мені полициямен іздеп жатыр. Сол үйдегі әпке медбике еді. Менің жағдайымды кейіннен білді. Отырып ақылдастық. «Үйге барсам мамам мен папам ұрсады» деп жыладым. «Бопты, онда жүре бер. Сені бұл жерден ешкім таба алмайды» деді. Сосын күзетші жігітке хабарласып, жұмыс тауып беруін өтіндім. Ол «Жоғары базарға» шақырды. Ыдыс жуушы болып орналастым. Үш күннен кейін шаршадым. Себебі, аяғым ауыр, үшінші айға кетіп бара жатыр ғой. Кафеге аяғым тартқан жоқ. Даяшы жоқ, соның орнында уақтыша жұмыс істей тұр деді. Бірде есікті аша салайыншы деп артқа қарасам менттер тұр екен. Олар негізі тамақтануға келген. Бері кел деп шақырды. Мені іздеп жүрген полицейлер екен деп ойлап өзімнен өзім: «Екіқабат болған соң үйден қашып кеттім» деп айттым. Олар ауылға алып кетті. Ол кезде ата-анам Алматыға кетіп қалған. Полицейлерге «Ата-анама айтпаңдаршы, ұрады, қорқам» деп жалына бастадым. Ақыры, сырым белгілі болды. Мамам «баланы тумайсың, алдырып тастайсың» деді. Жігітімді шақырды, сот болды. Экспертизаға алып барды. Бірақ, білмеймін, кейіннен сол сот жабылып кетті. Жігітім «бала менен емес» деп мойындамай қойды. Олардың үйі мен біздің үйдегілер сөйлесті. Сол кезде мен тұрған үйдегі әже бәріне айқайлап «өзім қараймын» деп ұрсып тастады. Мамам да, ол әже де жылады. Сөйтсем, ол әже әлгі үйге бөтен екен. Оның маған жанашырлық білдіріп жүрген себебі, ішімдегі баланы алғысы келіпті. Тіпті, мамама «сенімхат жазайық» деп нотариусқа да барыпты. Сөйтіп сол үйдің қызы болып жүрдім. «Босанғанша осында тұрасың» деген. Бәрібір баламды ешкімге бермейтін едім. Арада сегіз ай өтті. Тоғыз айға жақындаған кезде үй жұмыстарынан шаршай бастадым. Маған «ыдыстарды неге жумайсың, туалет, ваннаны тазалап қоймайсың ба?» деп ұрса бастады. Сөйтіп ол үйден де қашып кетіп, қайтадан жоғары базарға келдім. Қайда барарымды білмедім. Сол жерде туннель бар еді, бір апай пәтер жалға береміз деп тұр екен. Жақындап бардым да: «Әпше менде қазір 2000 теңге бар. Күйеуім Алматыда, жақында келеді. Қалған ақшаны сол кезде беремін» деп алдадым. Үш күндей сол пәтерде тұрдым. Төртінші күні толғағым келді. Қиналып жатырмын, кімге айтарымды да білмеймін. Телефонға толғағым келіп, жете алмай кеттім. Үйдің егесі біраз уақыттан кейін жедел жәрдем шақырды. «Күйеуің қайда, неге осындай кезде қасыңда болмайды?» деп ұрсып тастады. Сосын «Дарханға» алып келді. Төлқұжатымды 16 жасар екенімді біліп қояды деп жасырып қойғанмын. Оларға «1994 жылғымын» деп айттым. Компьютерге салып көрді де неге алдайсың деді. Мен болсам толғағыммен әлек болып жатырмын. Таңғы алтыда бардым. Жұма күні түске қарай босандым. Міне, перзентханадан шыққалы осы «Аналар үйіндемін».
— Қалай сонда сені ата-анаң ештеңе болмағандай іздемейді және осында әкеліп тастай салады? Әлі түсінігім жетпей отыр.
— Мамам-папам жақсы кісілер. Өзім қателестім. Мамама ешқандай кінә артпаймын. Қызымды тудым деп өкінбеймін, тек ата-анамның абыройына кір келтірдім деп өкінемін. Қазір олай етпегенімде бәрі басқаша болар ма еді. Жоғары оқу орнына түсіп, өзім қатарлас құрбыларыммен күліп-ойнап жүрер ме едім. Маған осы қызымды өсірсем, жетілдірсем болды, басқа ештеңе қызық емес. Өзіме алмасам да қызыма сатып алғым келіп тұрады. Ата-анамнан кешірім сұрадым. Біраз жағдайымды жасап алайын, ата-анамды қасыма әкеп аламын. Ертең үйге кезекке тұрамын, көмектесемін оларға. Себебі, ағам үйленіп, әпкем тұрмысқа кетсе ата-анам бәрібір жалғыз қалады. Кейде қызым түнде жылайды. Сол кезде бәрі есіме түсіп кетіп «Мамам да мені осылай өсірген бе екен» деп ойлаймын. (Осы жерде жылады). Бірде қызым қатты мазасызданып жылай берді. Айтайын десе әлі кішкентай. Ашуым келіп, өз-өзімді ұстай алмай «Неге жылай бересің?» деп ұрып тастадым. Біраз уақыттан соң неге ұрдым деп өз өзіме жыным келді. Содан кейін ұрмаймын, қорқамын.
— Жігітің кешірім сұрап келсе оған қосылар ма едің? Ол қызын көрді ме?
— Байқайсыз ба, қызым маған емес, әкесіне көбірек ұқсайды. «Инстаграмм» желісіне қызымның суреттерін салғанмын. Әкесі көрді деп ойлаймын. Ол маған келіп аяғыма жығылып кешірім сұраса да оған қайтып бармаймын. Себебі, мені екіқабат кезде қалай ұрып-тепкілегенін айтып жеткізе алмаймын. Сол кезде баламның түсіп қалмағанынан таң қалам. Бір жарым айлық бала бар ішімде. Тіпті, «алдырып таста» деп ақша да әкеліп берді. Ақшаны лақтырып, жартысын жыртып тастадым. Туамын деп тұрып алдым. Көзіме ештеңе көрінбеді. Мектепте оқуым бар, не істеймін деп уайымдасам да, бәрібір туамын деген ой көлбеңдеп тұрып алды.
— Сонда аттестатыңды қалай алдың?
— Аттестатымды кейіннен Оксана апай алып берді. Қазір кешкі мектепте оқып жатырмын әрі бір кафеде ыдыс жуушы болып жұмыс істеймін.
-Жалпы, құрбыларыңа осындай жағдайға ұрынып қалмауы үшін қандай ақыл-кеңес айтқан болар едің?
— Өзіммен жастыларға кейде ақыл айтқым келіп кететіні рас. Себебі, менімен жастылар күліп-ойнап жүр, әлі ештеңені түсінбейді. Өзіңе байланысты екен бәрі. Негізі, жігіттер қыздарды көрсе ұшып тұрады ғой. Сол кезде қыздар өз өзін ұстаса ештеңе болмайды. Тек қатты күш қолданса ғана ол зорлыққа жатады. Айтпағым, ер балаға себеп бермеу керек. Мысалы, менің қыздығымды алған кезде зорлық көрсетті. Мен ол туралы алдында ештеңе білмедім. Егер білгенімде басқаша болар ма еді. Ер адам көбіне «таныссам, құшақтасам, жүрсем» деп ойлайды. Ал қыз қашанда өз абыройын ойлауы керек екен. Жігіттердің көзіне түсуге тырысқанша, қарапайым болып жүргені дұрыс. Былай көп жағдайда қыздар алданып қалады. Анаммен де сөйлесіп, сырласқанымда ғой. Өздігімнен шешім қабылдап, үйдегілерге айтпай қорқып қашып кеттім.
-Ал сен неге анаңа өзің қадам жасап, айтуға тырысып көрмедің?
— Өйткені мамам маған «өйт, бүйт» деп көп ұрса беретін. Ашуланшақ. Сөйлесе алмайсың, «нервный» боп қалған. Мамам мені сыртқа көп шығармайтын. Үйде отыратынмын. Қазір қалаға келдім, өмірім мүлдем басқа. Қалада неше түрлі қыздарды көресің, адамдарды көресің. Жалпы, қыз балаға кішкене еркіндік беру керек деп ойлаймын. Мен тек бір жігітті көрдім, ойым сол ғана болды. Жақсы көрдім. Сіз жаман ойлап қалмаңыз, қыздар тек бір адаммен ғана шектелмей жігіттерді салыстырып көру керек екен. Қу болатын жерде қу, шындық айтатын жерде шындықты айту керектігіне көзім жетті. Аңқау болсаң әркім алдап кетеді. Болашақта қызыммен ашық сырласып, сөйлесемін. Басымнан өткен жағдайды сабақ қылып, абайла деп айтамын.
-Мұнда енді қалай, жағдайларың жақсы ма? Бәрі жеткілікті ме?
— Бір айға балаға деп 60-70 памперс береді. Жегім келеді, осындай жейікші деген нәрселеріміздің бәрін өзінің қалтасынан болсын шығарып, әкеп береді. Барлық мейрамды атап өтеміз. Бұл жердің демеушілері бар. Оның үстіне небір байлар бар ғой, осында таза киімдер әкеліп тастайды, соны бөлісіп аламыз.
— Ертең бұл жерден кетсең қалай күн көрмексің?
— Осында жатқан біраз қыздармен шығатын кезіміз сәйкес келеді. Солармен бірігіп пәтер жалдап, жұмысқа кеткен кезде бір-біріміздің балаларымызға қарасамыз деп отырмыз.
Екінші кейіпкеріміз Зарина (аты өзгертілді):
— Шымкент қаласында туып-өстім. 16 жасымда жүкті болдым. Мектепке кеш барғанмын. 8 сыныпта жүргенде бір жігітпен танысып, жүре бастадым. Бес айдан кейін мен одан екіқабат болып қалдым. Оған айтып едім, үйленемін деді. Әке-шешесімен таныстырды. Бірақ, олар әке-шешемнің ішетіндерін жақтырмай қалды. Ал өзім оларға ұнаған едім. Сосын олар «Әке-шешесі ішеді екен, ондай отбасы бізге керек емес, алмаймыз» деді. Екі ай өтті. Олар кетіп қалды. Мамама аяғым ауыр екенін айттым. Мама басында жақтыратын еді, кейін «Неге бір өзіңсің? Неге сені ешкім тұрмысқа алмайды?» деп тиісе бастады. Оларға: «Мен кінәлі емеспін. Сіз ішкеннен кейін мені ешкім алмай жатыр» дедім. Тоғыз ай жұмыс істедім. Себебі, ата-анам жұмыс істемейді, үш сіңлім бар. Асханада ыдыс жудым.
-Қалай сонда, сенің ішің білінбеді ме?
— Жұмыста ешкім байқамады. Ішім онша білінбейтін. Тоғыз айдан кейін перзентханаға түстім. Онда он күндей жаттым. Себебі, баламның туу туралы куәлігі жоқ еді. Мамам перзентханаға мас болып келді. Сол жерде дәрігерлер «Аналар үйі» бар екенін айтты. Мен оларға «Керек емес, үйімде бәрі жақсы» дедім. 28 ақпанда босансам, 13 наурызда перзентханадан шықтым. Әке-шешем күн сайын ішіп келеді. Папам балаға жолаған да жоқ. 19 наурыз күні олар маған: «Сен де, балаң да керек емес, үйден кет» деді. Қайда барамын десем, «Білмеймін, қайда барсаң, онда кет» деп айтты. Сосын «азанға шейін үйде қалайыншы, ертең кетемін» дедім. Сол кезде дәрігердің Оксананың телефон номерін бергені есіме түсіп, жылап осында хабарластым. «Осылай, жағдайым қиын, көмектесіңізші» деп. 20 наурыз күні осы жерге келдім. 8 ай болды. Мұнда ата-анам іздеп келген емес. Себебі, мекенжайын білмейді. Бірақ, осындай үйге орналасқанымды біледі.
— Сонда сенің ата-анаңа бәрібір ме?
— Білмеймін.
-Қазақ па олар?
— Жоқ, әкем — орыс, анам — өзбек. Баламның атын Сергей қойдым. Жігітім қазақ, ол отбасында жалғыз бала.
— Жігітің жақтан баланы іздеуі мүмкін бе?
— Араласпаймын, баста екі рет хабарласқан.
-Кейін балаңды алып барасың ба соларға? Жігітің қайтадан үйленем деп келіп тұрса не істейсің?
— Білмеймін. Негізі, баламның барына өкініп жатқан жоқпын. Алданғаныма өкінемін.
— Құрбыларыңа сақтандыру үшін қандай кеңес айтқан болар едің?
— Білмеймін не айтатынымды. Енді біреуге сенуге болады, біреулерге сенуге болмайды, сәл абай болу керек. Көбіне қыздар алданып қалады.
Сұхбат соңында Оксана Анатольевнаға осында жұмыс істеп жүріп, не түйдіңіз? Жалпы, ата-аналарға қандай кеңес берер едіңіз деп сұрақ қойдым.
«Иә, ата-аналар ақша тауып балаларын асырау керек. Кейбірі кешкісін ауыр жұмыстан шаршап келіп, шай іше салып ұйықтауы мүмкін. Балаларды өсірем деп олармен сөйлесуге мұршасы болмайды. Айтарым, қанша жерден шаршап келсеңіз де балаңызбен сөйлескеніңіз дұрыс. Алдында осы жобаға келмей тұрғанда өзім де сондай едім. Осындағы түрлі тағдыр иелеріне қарап түйгенім, дастархан жиналмаса жиналмай кетсін, бәрін кейінге қалдырып, қызыммен сөйлесуге тырысатын болдым. Кез келген ата-ана балаларымен ашылып, жүрекпен сөйлессе осындай мәселелер орын алмас па еді деп ойлаймын. Мұндағы қыздардың көбісіне зорлық көрсетілген, кейбірінің ата-анасы жұмысбасты, маскүнем т.б. Нан табуға уақыт табылады, тек баланыз сізге сенім артпаса ертең бәрі кеш болады. Қысқасы, әрбір ата-ана балаларын жақсы көріп, сүйіп, бақылап отыруы керек».
Түйін: Сарапшылар кәмелет жасына жетпеген жүкті және босанғандардың көбін тұрмыстық зомбылықтың құрбаны екендігін анықтаған. Оларды (13 пен 17 жастағылар) туыстары жасырады немесе үйінде босандырып алады, баланы сатуға, туыстарына беруге, болмаса қуып жіберуге тырысады. Мұндай қыздардың әрине ешқандай құжаты жоқ, білімі де толық аяқталмаған, психикасы бұзылғандығы байқалады.
Екінші, Балалар үйі мен Жасөспірімдер үйінің қоғамға бейімделмеген тәрбиеленушілері 24 пайызын құрайды. Үшінші, кәмелет жасына жеткен жалғызбасты аналар 70 пайызға жеткен. Оның ішінде 21 жасқа дейінгілер ата-анасынан жүктілігін жасырады. Көбіне баланы алдыртуға немесе перзентханада баласынан бас тартуына мәжбүрлейді. Сондай-ақ, тұрмыста болса да түрлі себептермен көшеде қалған, басына түскен қиыншылықпен қалай күресерін білмейтіндер құрайды. Бұл аздай, қоғамдық қорға екі баласы бар, үшіншісі әлі шақалақ әйелдер де көмекке жүгініп жатады екен.
Сонымен қатар, мақала жазар алдын біраз азаматтардың пікірін сұрастырып шықтым. Кейбірі мұндай қамқорлыққа алған баспана қыздардың бұзылуына, «осындай паналайтын жерге бара саламын деген ойға алып келеді» дегенді алға тартса, ал кейбірі «Жоқ, бала тастанды болғанша анасымен болғаны дұрыс, мұндай үйлер қоғамға қажет» деп жақтап шықты.
Айтпақшы, кейіпкерлердің кейбір сөздерін оқырманға шынайы жеткізу мақсатында (аймақтық диалектикалық ерекшеліктер болуы мүмкін) өзгеріссіз қалдырдым.

Қиын жағдайда қалған жас қыз-келіншектер мына телефон нөміріне хабарласуына болады:

8-800-080-77-71 немесе 8-747-311-40-17.

www.dom-mamy.kz/

Жансая Сыдықбай, Шымкент қаласы