Отырар — Орталық Азиядағы ең көне қалалардың бірі. Араб жазбаларында бұл қаланы Фараб деп атаған. Отырар жеріндегі алғашқы қоныстар VIII ғасырда пайда болған. Жібек жолының бас тармақтарының бірінде орналасқандықтан қала дамып, тез арада көркейе бастады. ХІІ жылға қарай Отырар қаласы шеберлер мен өнерпаздар шоғырланған үлкен сауда орталығына айналды. Бұл жерде сарайлар, керуен сарайлары мен қала көшелері пайда болды.



Шығыстан Батысқа жол жүрген барлық ортағасырлық саяхаттанушылар міндетті түрде Отырар қаласына ат басын бұрған. Осы себепті, қаланың орнында қираған үйінділер қалса да, ортағасырлық Отырар қаласының бұрынғы мәртебесіне куә бола аламыз. Саяхаттанушылар Отырарды үлкен сарайлар, мешіттер мен өзге де алып ғимараттар орналасқан, керуен жолдары қиылысқан үлкен сауда орталығы ретінде сипаттаған. Сондай-ақ, бұл қала Шығыстың ең танымал әрі ұлы ғұламаларының бірі Әбу-Насыр әл-Фарабидің атымен тығыз байланысты. Себебі, ұлы философ Отырар қаласында туып-өскен. Оның танымал шығармаларының ішінде Аристотель туындыларының аудармалары мен мінсіз қала туралы трактат бар.



Отырар қаласы 2 мыңға жуық жыл болған. ХІХ ғасырда құрғақшылықтың кесірінен адамдар қаланы тастап кетеді. Осылайша қала біртіндеп босап, кейін бұзылады. Қаланың қираған үйінділері ұзақ уақыт ешкімге белгісіз болады.



Кейін 1969 жылы бұл жерде археологиялық зерттеулер басталады. Көптеген құрылыстар мәңгілікке құм астында көміліп, жоқ болып кетсе де, археологтар кейбір мешіттердің, сарайлар мен моншалардың кескінін келтіре алды.



Осылайша археологиялық зерттеулердің арқасында Отырар қаласының мықты қамалы мен үш қақпасы болғаны анықталған. Аталмыш қақпалар аспалы көпірлермен жабдықталған. Бұл қақпалар арқылы өзге жақтан жол жүріп келген кісілер қаланың орталығына кіре алған. Сондай-ақ, қолөнер, ағаш шеберлері мен ұсталардың болуы, қаланың ішінде су құбырлары мен канализация жүйесінің орналасуы Отырар қаласының жоғары маңызға ие қалалардың бірі болғанын көрсетеді.



Отырарда суландыру жүйесі белсенді пайдаланылған. Бізге дейін жеткен жазба деректеріне сүйенсек, Отырар қаласының тұрғындары күріш, тары, бидай секілді азықтық дақылдарды еккен, сонымен қатар, мақта, жүзіммен қатар, өзге де жеміс-жидектерді өсірген. Осылайша өздерінің ауқымды бау-бақшалары болған.



Аталмыш деректерді археологиялық зерттеулерде дәлелдейді.



Отырар ІХ-Х ғасырларда гүлденген ірі қала және ғылымның орталығына айналды. Бұл қалада сәулетті сарайлар, ірі медреселер, мешіттер болған. Ежелгі Отырар қорғанын жаулап аламын деушілердің бірі Шыңғыс хан болды. Ол Қытайды жеңіп, Отанына оралған соң, қазақ даласын жаулап алуды ойлады. Бұл мақсатын іске асыру үшін осы елдерге үш мұсылман бастаған елші аттандырды.Мұхаммед шах оларды Бұхара қаласында қабылдап, шығыс пен батыстың арасын жалғастырып жатқан Жібек жолын моңғол керуені үшін ашып қоюға уәде байласып, келісім шартқа қол қояды. Елшілер оралған соң, Шыңғыс хан тағы тыныш жатпайды. Хорезм елінің күшін, сауда-саясатын біле түсу мақсатымен тыңшы қосып, екінші рет елшілік аттандырады. Мұны сезген қала әміршісі оларды тұтқынға алып, Мұхаммед шах әмірімен тыңшыларды жазалайды. Осылай Шыңғыс ханның үлкен мемлекетке шабуыл жасауына себеп табылады.



1219 жылы қыркүйекте моңғолдар Отырар қаласын қоршады. Халық жаулап алушыларға қарсы ерлікпен 6 ай бойы күресті. Жақсы бекінген, ерекше қарсылық көрсеткен Отырар қаласын Қайырхан әскерімен бірге қорғайды. Қаланы биік дуалмен қоршап, жан-жағын айналдыра ор қазып тастаған. Қалаға кіріп-шығу үшін, қақпа салған.Қайыр хан Шыңғыс ханның көрші мемлекеттерді қалай жаулап алғанын жақсы білді. Сондықтан қаланы қорғау үшін барлық даярлықты жасады. Жаяу және атты әскерлерді қақпа алдына қойды. Ал өзі қамал қабырғасына шығып, қала сыртына қарағанда көз жетер жердің барлығында әскер тұрды. Шыңғыс ханның жауынгерлері қамалдың айналасында бірнеше қатар болып, шеңбер құрып орналасқан болатын. Отырар қаласын еркектермен бірге әйелдер де, балалар да ерлікпен қорғады. Монғолдар қаланы жермен-жексен етеді. Талай ғасыр бойы гүлденген Отырар қаласы қиратылып, өртелді.Қала халқы қырылды, тірі қалғандарын Моңғолияға айдап әкетеді.Отырар-қаһарман қала, оны қорғаушылар — ерліктің үлгісі.



Отырар 1219 жылғы шапқыншылықтан кейін қайта жанданады. Отырар Иран мен Орта Азиядан Сібірге, Моңғолия мен Қытайға баратын маңызды сауда қаласы болды. Отырар шамамен XVIII ғасырдың басына шейін өмір сүрген.



Ежелгі Отырар қаласының орнында Фараб немесе Бәрәб атты үлкен қоныс болған. «Бәрәб» — ежегі түрік сөзі. Ол «сулы қоныс» деген мағынаны білдіреді, себебі шаһар Арыс пен Сырдария өзендерінің қосылған тұсында орналасқан. Ежелгі Отырар немесе Фараб қаласының орны Оңтүстік Қазақстан облысының түстік батысында, темір жол бойында болған.

6 жасында босқын, 32 жасында Европаның ең үздік ойыншысы. Лука Модричтың ғибратты хикаясы.

Алты жасында босқын болуға мәжбүр болған, 32 жасында футболдан әлем біріншілігінің финалына Хорватия құрамасымен шыққан Лука Модричтың өмірі денеңді тітіркендіреді.

Лука Модрич бір кездердегі Югославияның Задар қаласында 1985 жылы тоғызыншы қыркүйекте өмірге келді. Босния соғысында этникалық сербтардың Луканың атасын көзінше өлтірілуімен босқын болуға мәжбүр болады. Бұл оқиға — өмір бойы ұмытылмайтын сәт болып есінде қалады :W

Соғыс алаңында өмір сүрген бала Лука, бомбалар жарылып жатса да добын теуіп жүре беретін. Шешесі Радойка Модрич текстиль жұмысшысы болса, әкесі Стипе Модрич әскерлердің бұзылған машиналарын жөндейтін маман болған.



Үйлерінің өртенуіне байланысты ол жерден көшуге мәжбүр болады. Соғыс біткенше Задарда бір қонақүйде тұрған Модрич жанұясы қиыншылықтарға қарамастан бала Луканың өмір сүруіне жағдай жасайды.



Модрич жанұясының тұрған Коловаре қонақүйі өкілінің айтуынша «Жарылған бомбалардың кесірінен қонақүйдің терезелері сынатын. Бірақ бала Лука қонақүйде добын теуіп жүре беретін.» деп араға жылдар салып ұлттық құрамасын финалға шығаратын баланың арманын қалай қуғаны туралы айтады.



Бірақ бала Модричтың проблемалары бар еді — әлсіз, арық, ұялшақ еді. Бала Лука Задар футбол клубының дублінде ойнап жүргенде клуб президенті Йосип Байло «Жасына қарасаң, өте кішкентай, арық болатын, бірақ сол дененің ішінде бір ерекшелік бар екенін сезетінсіз» дейді.



Кішкентай денесіне қатысты таптаурындарды бұзу үшін Лука Модрич өз ғұмырын футболға атайды. 10 жасында Марио Грюрович екеуін Хайдук командасы шақырады. Бірақ жаңағы әлсіз денесі үшін Сплит командасы Модричты алмайды. Сол кездер үшін Грюрович «Модричпен Задарда таныстық. Хайдукқа бірге бардық және Хорватияның жасөспірімдер командасында үнемі бірге едік. Сол кездерде болашақ жұлдыз ретінде мені айтатын бірақ бұл — футбол. Лука секілді талант және оныкіндей карьерам болмады» дейді.

Хайдук командасына қабылданбаған Лука Модричтың өміріндегі ең маңызды тұсы — Динамо Загреб командасының дубль командасына келуі еді. Қысқа бір уақытқа Интер Запрешич командасына жалға берілген Лука Модрич Загребке келіп, өзін физикалық тұрғыда дамытады.



Интер Запрешичтың бұрынғы бапкері Сречко Богдан «Ведран Чорлука, Хрвое Чале үшеуі командаға келген. Луа алаңда не істеу керектігін және голдың қалай соғылатынын білетін. Онымен жұмыс істеу ләззат беретін. Қазіргі балаларға бірдеме үйрету қиын. Лука футболды көшеде үйреніп келген еді. Бүгін балалар көшеде доп ойнамайды.» деп бала Луканың рухындағы футбол таланты туралы айтады.



Екі командада жалға беріліп, 2005 жылы Динамо Загребке қайта оралуы — Модричтың ұмытылмас жылдарының басталуы еді. Қатарынан 3 жыл чемпион болған соң 2007 жылы ең үздік ойыншы болған Модрич 2008 жылы 21 миллион евроға Тоттенхэмге трансфер болады.



Қысқа ғана уақытта Тоттенхэмде лидерлікке жетіп, чемпиондар лигасының 2010-2011 сезонында ширек финалға шыққан команданың ең маңызды ойыншысы болады.



Осылайша 2011-2012 сезонында 33 миллион евроға Реал Мадридке трансфер болған Лука Модрич бұл командада көптеген жетістіктерге жетті. Биылғы футболдан әлем чемпионатының финалына шыққан кезде де жылап жіберуінде бір гәп бар еді.



Футбол тарихының ең мықты жартылай қорғаушыларының бірі саналатын Лука Модрич Хорватия ұлттық құрамасымен финалды жеңе алмады бірақ балалық шағы бюосқыншылықпен өтіп, 32 жасында Европаның ең үздік ойыншысы болғаны — көптеген балаларға армандай білуді үйретеніні хақ!



30 тамыз 2018 жыл, Лука Модрич — Европаның ең үздік ойыншысы.

Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағынан Өгем, Сайрамсу, Қасқасу, Біркөлік, Машат, Дәубаба және Көкбұлақ өзендері ағып өтеді. Бұл материалда біз Сайрамсу төменгі көлге саяхатты 20 суретте баяндап бермекпіз.

Сайрамсу төменгі көлі — 2350 м биіктікте мұздан жасалған көл. Оның қазаншұңқыры гитара тәріздес болып табылады. Көлдің төменгі жағында түсі ашық жасыл және өте салқын болып келеді. Көлдің түсі нақ екі түрге бөлінуі, яғни ашық көкшіл және ашық жасыл болуы өте қызықты. Кез-келген ауа-райында көлдің түсі өзгеріссіз екі түрлі.

Көлікпен Сайрамсуға дейін келіп, төменгі көлге жету үшін тағы да 9 км жаяу жүру қажет. Кеттік!



Сіздер дайын болсаңыздар, біз де саяхатымызды бастайық.



Сарқырап Сайрамсу ағып жатыр.



Баратын жеріміз аноооу жерде.



Төменгі көлге барарда 6 мәрте көпір пайдаланылады. Солардың бірінен көрініс.



Аноооу қарды көрдіңіздер ме? Төменгі көл сол жерде.



Сайрам-өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі территориясында 7 табиғат зонасы бар, шөлейттен бастап тау зонасына дейінгі, яғни онда өсімдіктің 1635 түрі, сүтқоректілердің 59 түрі, құстардың 300 түрі кездеседі. Саяхат барысында сізге көбелек, инелік, кішігірім жыландар серіктес болады.



Төменгі көлге жақындап қалдық.

Сайрамсудан төменгі көлге дейін 9 км жүрсеңіз де, 1 км-дей жоғары қарай шығу керек.

Анау қырды ассақ болды.

Төменгі көл мына қырдың артында. Бұл жердегі бір ғажайып — төменгі көлден ағып келе жатқан су мына тастардың арасына кіріп жоқ болып кетеді де кейін басқа жерден пайда болады.

Картадан қарап көрсеңіздер болады %)

Төменгі көлге жету үшін соңғы қадамдар…



Келдік…



Неткен табиғат?!











Төменгі көлде бірнеше бұлақ бар. 9 км жаяу жүріп келгенде, шаршағаныңды ұмытып кетесің. Осында келуді сіздерге де жазсын, құрметті оқырман!

Астана- күннен күнге дамып, көркейіп келе жатқан жас қала. Қазақстанның заманға лайық жаңа астанасын салу идеясы Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевқа тиесілі.

Астана 1830 ж. Есіл өзенінің жағасында орыс әскерлері негізін қалаған бекіністен бастау алады. 1862 ж. Ақмола қала мәртебесін алды. 1962 ж. қалаға Целиноград атауы берілді. 1997 ж. егемен Қазақстанның Президенті Н. Назарбаев Жарлығымен елорданы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы шешім қабылдады. 1998 ж. 6 мамыр жаңа елорданың атау Астана болып өзгертілді.

Астана — туристердің де назарындағы қала. Келушілер жылдан-жылға көбеюде. Біз бүгін — Астанаға саяхаттап келген туристердің түсірген 20 суретін ұсынамыз.

Астана — ғаламшардағы ең суық астаналардың бірі, Моңғолия астанасы Ұлан-Батырдан жылы, Канада астанасы Оттавадан суық. Мысалға, канадалық Stephen Millar 2011 жылы қаңдар айында Астанадан мынандай суретті жариялапты %)



Ал, испандық Eduardo Arostegui болса былтыр осы уақытта «Астана — үлен қала, барар жерлеріміздің арасы ұзақ. Көлік жалдауға шешім қабылдадық. Астана — Есіл өзенімен бөлініп, 1997 жылдан бері елдің астанасы болып табылады.» деп мына бойжеткеннің суретін жариялапты.



Ал, ұлыбританиялық Wendy болса, 2008 жылы "қазақ мүсіні" деп мына суретті жариялап, Астанада болып жатқан құрылыс нысанын да бір кадрға сыйғызып жіберген екен.



Америкалық Raymond Cunningham өткен ай Гулагтан сурет жариялаған екен.



Басқа бір америкалық Peter Gorman болса, 3 жыл бұрын «киілетін мүкін» деп әзілдеп қойыпты %)



Қазіргі таңда Астана дегенде еске Астана футбол клубы мен Astana Pro Team велоклубы еске түседі. Осыдан 5 жыл бұрын Alex Clark мынадай сурет жариялапты 8-)



Ал, дәл сол жерден белгиялық Eric Lafforgue сол жерден "«ҚазМұнайГаз» ҰК-ның штабы" деп сурет салып, сәлем жолдапты.



Тек қана ғимарат суретке түсіруге әуес итальяндық Lorenzo Zucchi екі жыл бұрын Астанадан осындай суретке өзінің архивынан орын берген екен.



Ал, George Georgiev болса 2007 жылы «бетон джунгли» деп таңырқай әзілдеген екен.



Французшадан аударылғанда "ғарыштық арман" атты қолданушы Rêves d'Espace екі жыл бұрын ұлттық архивтың жанынан сурет жариялаған.



Кешкі Астанадан түрік Serkan Keskin айфонынан мынадай сурет жариялапты.



Түнгі Астанаға кезек берсек, abalabana атты туристімізді Қаржы министрлігінен бұрын су шашып тұрған субұрқақ қызықтырған болу керек %)



Жапон Akio 45 2010 жылы мынадай сурет жариялап, «Астана — түнгі қала» деп жазып қойған екен.



Лондондық Jonathan Newell 2011 жылы Бәйтерек туралы «Мифтік Бәйтерек ағашына «Самұрық құсының» салған алтын жұмыртқасы» деп сурет салған екен.



Австралиялық Lachlan Towart 2007 жылы Бәйтерек маңынан мынадай сурет жариялапты.



Ал, 20018 жылы Бәйтерек ішінен неміс Florian Thein болса қазақ қызының суретін жариялаған.



Америкада тұратын измирлік түрік Tan Yilmaz 2012 жылы википедиядан қазақшасынан көшіріп, фликрда «Нұр-Астана мешіті‎» деп қазақша аралас сурет салса, тайвандық бір қолданушы алдында тұрған домалақ шарға «НЛО-ға ұқсайды екен» деп әзілдеп кетіпті :)



Ал, Сауд Арабиялық ahmed alhammad Нұр-Астана мешітін 2012 жылы басқа ракурста берген екен.



Индианалық Dan биыл ғана «Отан-Ана» монументінен мынадай сурет жариялапты.



Көптеген елге саяхаттаған Valentin Guidal 2016 жылы Астана аэропортынан осындай сурет жариялаған екен.



Не дейміз? Келіп тұрыңыздар!

Өздеріңіз де байқағандай, шетелдіктер Астанадағы ғимараттарға және ерекше мүсіндерге қызығады. Яғни, осындай дүниелер көбейсе, шетелдіктер тағы да ағыла түсетініне сенім мол!

Футболдың қара маржаны атанған Пеле бүгін 77 жасқа келіп отыр. Үш мәрте әлем чемпионы атанған Пеле ұлттық құрамада 92 ойын өткізіп 78 гол соққан.



Футбол карьерасында 1281 гол соққан Пеле 6 мәрте бір ойында 5 голдан, 30 мәрте 4 голдан және 92 мәрте хэт-трик жасаған.



Он бір жасында оның талантын байқаған кезінде ол көшеде аяқ киім бояушы еді. Ал 15 жасында алғашқы келісім-шартын Сантос футбол клубымен жасаған кезінде айлығы он доллар ғана еді.



Пеле алғашқы айлығына анасына газбен жұмыс істейтін плита алып береді, бірақ олар газ плитасын ұзақ уақыт қолданбайды өйткені ол ауылға газ көп жылдардан кейін келеді.



Пеленің футболын көру үшін тіпті Нигерия Биафра соғысында екі күндік демалыс жариялайды!



Ия, Пеле туралы айтылатын дүние көп. Мен Пеленің айтып, яғни сәуегейлік жасаған бірақ орындалмаған TOP-5 болжамдарын жазайын.

5 — Қытай 2002 әлем чемпионатында топтан шығады.
Нәтиже: Қытай топтан шығу түгілі, гол сала алмай үйіне қайтады.



4 — Аргентина мен Франция 2002 әлем чемпионатының финалында ойнайды.
Нәтиже: Қос команда да топтан шыға алмайды, ал Франция тіпті гол да соға алмайды.



3 — Роналдоның футбол ғұмыры бітті.
Нәтиже: Роналдо 2009-жылы Коринтианс футбол клубына оралып, алғашқы 14 ойында 10 гол соғып командасының чемпион болуына үлес қосады.



2 — Африка елдерінің бірі әлем чемпионы болады.
Пеле миллениумға дейін осындай болжам жасаған бірақ ол болжам әлі орындалмады.



1 — 2002 әлем чемпионатында Бразилия топтан да шыға алмайды.
Нәтижесі суретте тұр %)



P.S.: Пелені жақтырмайтындар да бар, яғни «Гарринчаның жағдайы қиын кезде Пеле қайда еді?» дейтіндер. Футбол — командалық ойын. Пелені мықты қылған мықты командаластары. Мысалға, сол командаластары 1962 жылы Пелесіз де чемпион болған %)

Шымкент — еліміздегі туристік әлеуеті жоғары бірден-бір кент. Ауа-райының қолайлығы, Оңтүстікте көрікті мекендер мен тарихи-мәдени мұралардың молынан шоғырлануы туризм саласын дамытуда жаңа белестерді бағындыруға мүмкіндік береді. Тіпті қыс мерзімінде де таулы курорттардың жұмыс істеуі, қалған айларда түрлі шипажайлардың қызметі Оңтүстікке келушілердің санын көбейте түсері сөзсіз. Ал, Шымкент қаласындағы қонақ үйлер индустриясының соңғы жылдарда қарқынды түрде дамуы туризмнің жаңа деңгейге көтерілуінің айғағы.

Шырайлы Шымкентке қош келдіңіздер!



Егер де сіз ұшақпен келсеңіз, аэропорттың алдында «Оңтүстік туризм» ақпарат орталығының туристерге ақпарат беретін дүңгіршегін көре аласыз және қызметін пайдалана аласыз. Егер бұл жер жабық болса 8(7252)400700 телефоны арқылы шырайлы Шымкент және Оңтүстік туралы пайдалы ақпараттар ала аласыз.



Егер де сіз шырайлы Шымкентке пойызбен келсеңіз сізді мынандай көрініс күтіп тұр. Теміржол вокзалының алдында да «Оңтүстік туризм» ақпарат орталығының дүңгіршегін көре аласыз.



Шымкентке жетіп алдық. Енді қонақүй іздейміз. Қалтаңызға қарап, қаламызға сән беріп тұрған «Риксос Хадиша» қонақүйінен бөлме шешіңіз %)



Шымкент қаласында алпысқа жуық қонақүй мен хостел бар. Қонақүйлердің бағасы тәулігіне 10 мың теңгеден басталады. Ал хостелдерде үш есе арзанға орын табасыз. Бағасы демекші, толық ақпаратты әрине, «Оңтүстік туризм» орталығынан және букинг сайтынан ала аласыз %)



Жатын жер мәселесін шештік. Енді тамақтанып алайық. Шырайлы Шымкентте 700-ге жуық дәмхана, кафе, ресторан, тойхана бар. Тәулік бойы жұмыс істейтін кафелер аз. Таңғы асты тәулік бойы жұмыс істейтін «Бауырсақ», «Ватслав» немесе «Ямайка» кафелерінен іше аласыз. Сонымен қатар «Шымкент» кафесі де тәулік бойы жұмыс істейді.



Бұрын басқа қаладағылар қызығып «Сендерде шашлык шынымен де 150 теңге ме?» деп сұрайтын. Доллардың көтерілуімен қазір шашлык бағасы да көтерілді. Шымкенттегі көптеген кафелердің шашлыктары өте дәмді. «Физули» кафесінің кәуаптарын жеуіңізді ұсынамын.



Өйткені шашлыктар астында шоғы бар арнайы ыдыста келеді және тамақтанып жатқан кезіңізде суып қалмайды.



Тамақтанып алдық, енді қыдырайық %) Шымкент — қызғалдақ қаласы.



Шымкент қаласында Қазақстандағы ең үлкен дендропарк бар.



Дендропарк 1979 жылы салынды. Ішінде 600-ге жуық өсімдік бар. Ішіндегі көлде аққу, қаздар жүзіп жүреді.



Қаламызда дендропарктің жанында зообақ та бар. Одан бөлек серуендеу үшін парктер де бар. Орталық саябақ, «Кең баба» этнопаркі, «Жеңіс» саябағы, «Тәуелсіздік» паркі, «Абай» паркінен бөлек кішігірім парктар мен аллеяларда сурендеуге болады.



«Тәуелсіздік» саябағында Қазақстанның тәуелсіздік алғалы бері жеткен жетістіктері туралы жазылған бағандар бар.



«Жайлаукөл» саябағына барып, Шымкентке жоғарыдан қарап көрсеңіз болады %)



Саябақта катамаран жалдап «Махаббат аралына» барып қайтсаңыз да болады %)



Парктерді аралап болсақ ойын-сауық орталықтарын аралауға болады. Былтыр ғана пайдалануға берілген «Шымкент плазада» шоппинг жасауға, қарныңыз ашса KFC тауығынан дәм татыңыз %)



Жаныңызда кішкентай балалар болатын болса «Мега планет» немесе «Фиркан сити» ойын сауық орталықтарына да барып көңіл көтеруіңіз қажет.



"Қиял әлеміне" барып, түрлі аттракциондармен уақыт өткізсеңіз болады.



Кешкісін қаланы қыдырамын десеңіз, "Қиял әлемінің" алдында қызыл автобустар тұрады. Билет алып Шымкенттің көрікті жерлеріне тур жасауға сізде жақсы мүмкіндік бар.



Шымкент қаласы ескеркіштерге өте бай қала. Солардың бірі және міндетті түрде көру керегі — Бәйдібек би ескерткіші. Алып ескерткіштің биіктігі 10 метр келетін болса, салмағы 9 тонна тартады.



Қаланы аралап шаршасаңыз, Шымкентті қақ жарып, қаланың ішін бойлай ағып жатқан "Қошқар ата" өзеніне бір сүңгіп алыңыз %) Өзен суының денсаулыққа тигізер пайдасы мол. Әсіресе буыны ауырып, балтыры сыздағандар мен сүйек, ас қорыту мүшесі мазалағандарға бұлақтың суы таптырмас ем.



Салқындап болған соң «Мадлен» немесе «Ладушки» кафетерияларынан дәм татып, шай-кофе ішіңіз.



Егер «пафосты» жер іздесеңіз «Мейрам» тобының кафе-ресторандарынан тамақтана аласыз.



«Көксарай» кафесіне барып палаудың түрлерінен дәм татып, «Тәшкен» шайын ішсеңіз дәмі ұзақ уақыт есіңізде қалады %)



Шымкентке келгенде «Теріскей» мөлтекауданында балмұздақ жемесеңіз де, «Барно» квасын міндетті түрде ішу керек %)



Қазақстанның көптеген қалаларында болдым бірақ «Шымкент» сырасын Шымкентте ішу керек. Басқа қалаларда дәмі бұзылып кетеді екен %)



Егер қаланы аралап болсаңыз, Оңтүстіктің басқа да тамаша жерлеріне саяхаттасаңыз болады. Ал, ақпаратты «Оңтүстік туризм» ақпарат орталығынан алсаңыз болады. Тек ақпарат қана алып қана қоймай, Оңтүстік туралы жазылған кітапшалар да ала аласыз.



"Қазығұрттың басында кеме қалған, Ол «әулие» болмаса, неге қалған?" демекші, алдымен Қазығұрт ауданына бару керек. Мұнда Кемеқалған монументі, музей және Ысмайыл ата мен Ысқақ ата кесенелері бар.



Түркістанға барып, Қожа Ахмет Яссауи кесенесін зиярат етіңіз.



Түркістаннан Шымкентке қайтар жолда бабтардың бабы — Арыстан баб кесенесіне соқсаңыз жақсы суреттер түсіре аласыз.



Оңтүстік өлкесінің қай-қай жері де қасиетті әулие-әмбиелерден кенде емес. Тамырын тереңнен тартқан сондай киелі орындардың бірі деп Қазығұрт тауының етегінде жатқан Ғайып ерен, Қырық шілтен мекенін айтуға болады.



Уақыт болса Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркіне бару керек.



Әлбетте, табиғаты тамаша «Ақсу-Жабағылы» қорығын да ұмытпау керек.



Тылсым да таңғажайып жер — Ақмешіт үңгіріне барып, дұға етсеңіз болады.



Ия, байқағандарыңыздай Оңтүстікте қыдыратын, көретін жер өте көп.

Ал шырайлы Шымқаламыз әдемі болса, тағамдары дәмді, ал халқы өте қонақжай! Келіңіздер, көріңіздер!

Арыстанбаб кесенесі — көне Отырар жеріндегі сәулет өнері ескерткіші.



Кесене 12-ғасырда өмір сүрген діни қайраткер, уағызшы Арыстан баб қабірі үстінен тұрғызылған. Аңыз бойынша ол 33 дін негіздерін білген екен. Арыстан баб Қожа Ахмет Яссауиге 16 жыл ұстаздық етті. Қожа Ахмет Яссауи өз «Хикметтерінде» Арыстанбабты ұстаз ретінде аса құрметпен атайды. Аңыз бойынша Арыстан баб Қожа Ахмет Яссауиге Мұхаммед (с.ғ.с) пайғамбардан қалған құрманы жеткізген екен. Қожа Ахмет Яссауи 23 жасқа толғанда ұстазы Арыстан баб дүние салып, Отырар іргесінде жерленді. Ескерткіш бірнеше мәрте құлап, қайта тұрғызылды, күрделі өзгерістер мен жөндеулерді басынан өткерді. 1909 жылы байырғы кесене орнына жаңа мешіт пен кесенеден тұратын құрылыс салынды.



Арыстанбаб кесенесі – Қожа Ахмет Яссауидің ұстазы мен руһани тәлімгері, діни дәруіш және уағызшы Арыстанбабтың бейітінде орнатылған, ХІІ-ХІV ғасырлар сәулетінің қызықты ескерткіші. Отырар қалашығынан және Шәуілдір ауылынан 2 км, Шымкент қаласынан 150 қашықтықта орналасқан. Ескерткіш өңір мұсылмандарының басты ғибадат ету орындарының бірі.



Уағызшы Арыстанбаб ХІІ ғасырда Отырар маңында өмір сүрген. Арыстан есімі қазақ тілінен аударғанда «арыстандай батыл» мағынасын береді. Сопылық фәлсафада арыстан деп Жол Адамын атағын. Дүние жүзін шарлаған Арыстанбаб көп саяхаттаған. Ол түрлі діни ағымдарды зерттеген. Исламды қабылдағаннан кейін қалған өмірін сопылық мағынадағы исламды уағыздауға арнайды.



Арыстан уағыздаған қызмет пен идеялар туралы Ахмет Яссауи өзінің «Диуани Хикмет» кітабында жазады. Өлең жолдарында Арыстанбаб оның руһани ұстазы, тәлімгері болғаны туралы айтылады. Алғаш рет Яссауи онымен 7 жасында танысады. Ұстаз жас Яссауиге зұлымдық пен зорлықтан алшақ болып, адамсүйгіштік пен құдайға махаббат танытуды үйретті. Аңыздың бір нұсқасы бойынша Арыстанбаб 400 жыл өмір сүріп Мұхаммед Пайғамбардың серіктесі болған. Пайғамбар 400 жылдан кейін Ахмет есімді мұсылман дүниеге келетіні және аманат ретінде оған оның табағынан құрманы беру қажеттілігі жайлы айтып кеткен. Арыстанбаб аманатты орындауға өзі тіленіп шығады да «Егер Алладан 400 жыл ғұмыр сұрап берсеңіз, мен құрманы апарып берем» деген екен. Ол уәдесін орындайды, өлімінің алдында Ахмет Яссауиге құрманың сүйегін тапсырады.



Бастапқы кезде бейіттегі кесене ол қайтыс болғаннан кейін XII ғасырда салынған болатын. Уақыт өте, монғолдардың қатысуымен ол қиратылады. XIV ғасырда Темірдің бұйрығымен қиратылған ғимараттың орнына жаңа имарат тұрғызылады. Бүгінгі күні бұл құрылыстан тек айванның қашалған ағаш бағаналары ғана қалған.



XVIII ғасырда жер сілкінісі салдарынан қирап қалған көне мазардың орнына айваны бар екі күмбезді құрылыс салынады. Ол қайта талқандалып 1909 жылы қалпына келтіріледі. 1971 жылы апатты жағдайға жеткізген жер асты суларының үлкен деңгейі салдарынан мешіт ысырылып жаңадан салынады.



Қазіргі кезде Арыстанбаб мазарының үстінде алаңы 35х12 метр кесене тұр. Ол күйдірілген кірпіштен қаланған. Ғимарат үлкен күмбезді дәлізбен біріктірілген екі камералы қабірден (гурхандар) және бата оқитын мешіттен тұрады.

Жалпы, кесене көпкамералы кешен. Гурханның орталығы – Арыстанбабтың сәулетті құлпытасы, ал көрші орын-жайларда оның шәкірттері мен ізбасарлары — Хермет-Азыра, Қарға баба, Лашын бабалардың құлпытастары орнатылған.



Кесене бастапқы орын-жайларға түрлі құрылыс элементтерін кезең-кезеңмен қосу арқылы салынған. Гурхана мен бата оқитын мешіт бас қасбеттің ортақ тұтас қабырғасымен біріктірілген. Ғимараттың қасбетін екі мұнара аяқтайды, олар мүсінді кірпіш қалауымен безендірілген.



Бүгінгі күні кесене Орталық Азиядағы мұсылмандық аруақты жерлердің бірі саналады 1982 жылдан бері Арыстанбаб кесене-мешіті мемлекеттің қорғауында.



Ахмет Иассауидің алғашқы ұстазы, жүгінер пірі болған Арыстанбаб есімі Отырар, Сайрам, Иассы өңіріндегі сопылардың рухани жолбасшысы ретінде кеңінен жайылған. Ел арасында (Арыстанбабқа түне, Қожа Ахметтен тіле» деген ұлағатты сөз бар.



Арыстанбаб кесенесі ХХ ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен, күйдірілген кірпіштен, ауданы-35х12 метр, биіктігі 12 метр, бұрынғы Меккеге қараған есігі Түркістанға Әзірет Сұлтанға бағытталған, солтүстік жағы кесене, оңтүстік жағы мешіт есебіне қайт жөнделді, дәліз қақпа маңдайшасына хижра бойынша соңғы құрлыс жүрген уақыт 1327 жыл деп таңбаланбаған мәрмәр тақта қаланған.



«Арыстан баб» кітапханасы
Кітапхананың бұрынғы қоры XX ғасырдың 30-жылдары «қызылдардың қырғыны» кезінде «пролетарлық атеизм» әсерінен аяусыз талқандалып, 60-жылдары «Қызыл бұрыш» болып қайта ашылып, маркстік-лениндік әдебиеттермен толықтырылған. Кітапхана қорында XVIII-XX ғасырларда Дели, Мысыр, Стамбул, Қазан, Ташкент қалаларында басылып шыққан, көшірілген Тафсир әл-Құран, Құран Кәрім (Хусейн түсіндірмесімен 1312/1894 жылы «Мұхамедия» баспасында жарық көрген, «Мың бір хадис» (1915 жылы Қазан қаласындағы «Миллият» баспасында жарық көрген), «Дор ал-Мухтар».2, 3, 4 томдар «Пайғамбарлар тарихы» (XIX ғ.), «Физули ғазалдары» (XIX ғ.), «Сопы Аллаяр» (1901), «Хафиз өлеңдері» (XIX ғ.), «Қожа Ахмет Яссауи хазіреттің даналық сөздері» (XIX ғ.), т.б. араб, парсы, түркі тілдеріндегі жүздеген қолжазбалар, кітаптар болған. Кітаптардың көпшілігіне «Арысланбабқа» деп атап жазылып, «Мулла Фахриддин Сидик б.» деген жазулы мөрмен куәландырылған. Көне қолжазба, кітаптардың бір парасын Бұхара медресесінің түлегі Оңғарбайұлы Әбусейіт сақтаған. Ал қалған бөлігі Арыстанбаб кесене-мешітін 1907-1909 жылдары қайта қалаған ұста Қалмырза Мүсәпірұлы сақтап қалған. Оңғарбайұлы Әбусейіт сақтаған қолжазба кітаптарды немересі Серікбаев Қазыхан Руханият – Әбу Насір әл-Фараби мұражайына тапсырған. Ал, Қалмырза Мүсәпірұлы сақтаған қолжазба, кітаптар оның өз өсиеті бойынша қабіріне қоса көмілген.



Арыстан баб кесенесі жанында емдеу қасиеттері бар өте тұзды сулы құдық бар.

Заңғар жазушы Мұхтар Әуезовтің өзі тамсанып, "Қаратау тәжі" деп атап кеткен Кентау кезінде Қазақстан ғана емес, Кеңес одағы көлеміндегі үлгілі қалалардың қатарында болған.

Кентау қаласы 1955 жылдың тамыз айында қарт Қаратаудың баурайында ірге теуіп, негіз қалады. Қала орнындағы алғашқы елді мекеннің атауы Мырғалымсай болатын. Кентау қаласын құрудағы мақсат – Ащысай полиметалл кенішін байыту жұмыстарын жүйелі жүргізу болатын.

Облыс орталығы — Шымкент қаласынан солтүстік-батысқа қарай 195 км-дей жерде. Түркістан қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 30 км-дей жерде, Қаратау жотасының етегінде орналасқан. Кентау қаласы “Қаратау тәжі” және “Қазақстанның жасыл-желекті қаласы” деген аттарға ие.

Суретте Кентау қаласы әкімдігінің ғимараты көрсетілген. Қазіргі таңда қала әкімі — Мақұлбаев Әбдібақыт Тілләбайұлы.



Орталық парк


Орталық паркте орналасқан "Қаралы ана" монументі 1977 жылы салынды.


Кентау халқын қорғайтын полиция қызметкерлерінің жұмыс орны %)


Кентау қаласы орталық алаңы. Артқы фонда Ш.Қалдаяқов атындағы Мәдениет сарайы %)


Мәдениет сарайы басқа ракурста.


Орталық алаңда орналасқан «Одежда» сауда үйі 1963 жылы салынған. Қазіргі таңда «Байсал Керім» салтанат сарайы.


Бір кездердегі «Спутник» кинотеатры қазір «Кентау нұры» тойханасы %)


Аптека %)


Қонаев даңғылы.


Кентау қаласында халық аузында «Ескі парк» деп аталатын «Кеншілер паркі» бар. Іргетасы 1956 жылы қаланған. Бұрын ол жерде «Аққу» кафесі болған. «Аққу» аталуының себебі: парктегі көлде аққулар жүзіп жүретін болған. Қазіргі таңда «Арыстан» кафесі %)


Бұрынғы «Лекторий» қазіргі таңда «Атамекен» салтанат сарайы %)


Кентау Қазақстан картасында Ащысай полиметалл кен ошағының, нақтырақ айтсақ, Мырғалымсай кентінің базасында дамытуының арқасында пайда болды. 1958 жылы мұнда экскаватор зауыты салынып, өнімдері Алыс Шығыс, Орта Азия мен Балтық елдері, сондай-ақ Украина, Болгария, Вьетнам және өзге де елдерге жеткізіліп тұрған. Қаланың өнеркәсібі әрқашан да маңызды орынға ие болған.

Кентау байыту фабрикасы 1965 жылы пайдалануға енгізілді.


Бұрынғы «Достық» кинотеатры кейіннен неке сарайы, одан кейін халыққа қызмет көрсету орталығы болса, қазіргі таңда «Жастарға қызмет көрсету орталығы»



Кентау республика бойынша моноқалаларды дамыту бағдарламасына енген 27 шаһардың бірі. Облыстағы жалғыз қала. 2013 жылдан бері аталған бағдарлама аясында жұмыстар жүргізіліп келеді. Ал соңғы екі жылдан бері қаланың инфрақұрылымын дамыту жұмыстары қарқынды жүріп жатыр. Сонымен қатар қалада шағын және орта бизнесті дамыту мақсатында отыз үш жобаға грант бөлінген. Одан өзге көпшілік сөз етіп жүрген жол да жақсарып, бірқатар әлеуметтік нысандар күрделі жөндеуден өткен.

P.S.: Ескі суреттердің түсірілу тарихы дұрыс болмауы мүмкін. Кешірім өтінемін.

Ақмешіт үңгірі — Оңтүстік Қазақстан облысы Бәйдібек ауданында орналасқан. Бұл үңгір Шымкент қаласынан шамамен 90 шақырымдай қашықтықта жерде орналасқан.



Ақмешіт үңгіріне кіре беріс жер.



Үңгірге кіретін баспалдақ.



Ақмешіт әулие үңгіріне қош келдіңіздер!



Әктасты жарқабақ үңгірдің ұзындығы 254, ені 65, биіктігі 25 м. Жарқабақ саңылауларынан мезгіл-мезгіл су тамып тұрады. Ішінен қарағанда ернеуі киіз үйдің шаңырағы секілді көрінеді. Үңгір ішіндегі жеке өзіндік микроклимат жыл сайын 9-15 градус аралығында көрсетеді.





Ақмешіт үңгіріне Алладан перзент сұрап немесе қиындықтан шығудың жолын тілеп келуші зияратшылардың саны көп.



Ақмешіт үңгіріндегі шырақшы «Бұл жер — перзент сұрағандарға – перзент, шын ниеттеніп келгендердің ниетін қабыл ететін киелі жер. Сондай-ақ тіл, көз, дуаны сылып тастайды, – дейді.

Үңгірдің ішінде ұзындығы 7-8 метрдей жырық бар. Сонымен адамдар еңбектей көтеріліп, Алладан тілек тілейді.





Үңгірге зиярат етіп келушілер өте көп.



Үңгірдің ішінен сырт былай көрінеді %)



Үңгірдің ішінде де, сыртында да осылай қаланған тастар өте көп.





Ақмешіт үңгірімен байланысты бірнеше аңыз әңгіме бар. Солардың бірі бұл үңгірде халық үшін маңызды үлкен мешіт болған. Орталық күмбезге келетін төрт жер асты жолдары болған. Жер қыртысының өзгерістеріне байланысты, жер асты жолдары жабылып, бірнеше жылдар жерастында қалған. Тек, ХХ ғасырдың басында жүргізілген зерттеулер нәтижесінде күмбезді орын қалпына келтірілген. Ақмешіт атауын алған бұл үңгір, келушілерді өзінің ерекше тылсым дүниесімен қызықтыруда.

Күнгейге жол түсіп жатса, ғажайып аңыздарға толы, тылсымы мол үңгірге соғып кетіңіздер %)

Ақсу өзені — Оңтүстік Қазақстан облысындағы өзен. Оңтүстік Қазақстан облысы Төле би және Сайрам аудандары аумағындағы өзен, Арыс өзенінің сол саласы. Талас Алатауының солтүстік беткейіндегі 4042 м биіктіктегі мұздықтан басталады. Ақсу өзенінің алабында Ақсу-Жабағылы қорығы орналасқан.

Ақсу каньоны — Ақсу-Жабағалы қорығының аумағында орналасқан. Орта Азия бойынша ең үлкен және ең терең каньондардың бірі. Оның тереңдігі 300 ден 500 м-ге дейін, жоғарғы шеттері 800 м, ал ұзындығы – 30 шақырымды құрайды. Каньонға түсу өте қиын, өзеннің жағалауы тасты және одан сайын қиындата түседі.

Біз Ақсу каньоны саяхатымызды Мәдени ауылының тұсынан бастадық.



Мәдени ауылының тұсынан бастауымыздың себебі — ол жерде екі бетінің арасы тар. Үстінен аттап өтуге болады. Төменде Ақсу өзені ағып жатыр.



Өзен суы тасып ағу кезінде Ақсу өзені көгілдір болып көрінеді, бірақ жыл бойы өзен түсі мөлдір және суы салқын болады.







Мал бағып жүрген балаларға қол бұлғап қойыңыздар %)



Төменге түсіп қарап көруге болатын жерлер де бар.





Сиырлар суат басында.



Жайылып жүрген жылқылар.



Өзен бойымен ары қарай саяхатымызды жалғастырдық.





Ақсудың тамаша табиғаты теледидардан былай көрінеді %)



Сырлыбай көпірі.



Ақсу каньоны Сырлыбай көпірінен осылай көрінеді.



Сол тұстан табиғат көріністері.





Анау Сырлыбай көпірі тұр %)



Мына тастың үстіне шығып суретке түсуге болады %)





Сынған ағаштар осында Ақсу өзеніне түсіп, осы тұста жиналады.



Мына балаларға да сәлем жолдап қойып саяхатымызды жалғастырсақ.



Мына тырнаның кімге бала әкеліп тастағанын байқамай да қалдық ;)



Осылайша Ақсу-Жабағылы қорығына да келіп қалдық.



Өзен суы қазір ақ болып ағуда. Өзен атын осы жерден алған. Кейінірек Ақсу өзені көгілдір болып ағады және мөлдір болады. Сол кезде тағы да келу ниетімен саяхатымызды осы жерде бітіреміз. Қайта айналып келгенше!