Экология дегенде есіңізге не түсуі мүмкін?
Оталған ағаштар,
Ашық ауада үйілген күкірт,
Төгілген мұнай қалдықтары
Қоқыс полигондары.
Басқа ше?
Қызығы экология десе есімізге ауаның ластануы ғана түседі.Жыл сайын елімізде бірнеше компания, фабрика, зауыттарға қалыпты мөлшерден асырды, экологияға зиян келтірді деп айыппұл салады. Бұл айыппұл қаншалықты дұрыс. Мәселе салынған айыппұл да емес. Айыппұл салумен экология жақсарып кетпейтіні белгілі. Айыппұл тек ел бюджетіне қомақты қаржы болып қазынаны қампайтты демесең экологиясы ластанған өңір үшін бұл еш нәтиже бермейтіні заңдылық. Ол үшін не істеу керек?
Айыппұлды тал егумен алмастыру қажет. Қалайша дейсіз ғой. Ол былай. Мысалға 1 тонна мұнай қалдығын төккен компанияға 100 миллион теңге айыппұл салмай оның орнына сол өңірдің аумағынан 100 гектар жерге тал ектіріп оны 10 жыл күтім жасатып баптаттырса. Халық үшін де, аймақтың экологиясы үшінде ең дұрыс шешім болары хақ. Эколгияға зиян келтірген барлық компанияға осындай жаза қолданса халық үшінде жаңа жұмыс орыны ашылып, бірнеше жылдан соң әлгі 100 гектарға егілген көшет орман алқабына ұласатыны сөзсіз. Бұның тиімділігі сол жаңа жұмыс орыны ашылып қана қоймайды бірнеше жылдан кейін демалыс аймағына да айналатын тамаша жоба деп есептеймін.

Қызым тұр-тұр, айнам-ау, ботам-ау тұрағой енді, сабақтан кешігетін болдың ғой, -деді Сәлимә әжей ұйқыда жатқан немересін еркелетіп оятып. Күн кешегідей емес қатты аяз, кеше ауа-райында циклон болады деп еді рас екен. Мына күннің салқындығы бет қаратар емес, түрі жамандеп ас үйдегі таңғы асты әзірлеп өз-өзімен сөйлесіп жүргені. Немересі Айшада ұйқысын қимай әже онда сабаққа бармай-ақ қояйын деді. Жоқ ботам-ау сабақтан қалуға болмайды. Келе ғой күнім шәйіңді ішіп ал, жұмыртқада қуырып қойдым таңғы асыңды іше ғой деді, немересінің асты-үстіне түсіп. Әже сабақтан кешігіп қалмаймыз ба сағат сегізде сабақ басталады деді сағат тілінің 7-ден кеткенін нұсқап немересі үстелге отыра кетіп. Мына күннің аязы қатты, оның үстіне түнімен қар ұйытқып жерді біраз қар басқан маршутпен барсақ кешігетін болармыз, жолдан такси тоқтатып мінерміз деді әжесі.
Әже мен тамақ ішіп болдым, барып киінемін жарай ма деп немересі ас үйден шыға бергені сол еді, әжесінің қызым қолыңды жууды ұмытпа деген дауысы саңқ етіп шыға кетті. Сәлимә әжейде жанталасып ас үйді реттеп, түскі астың тамағын мұздатқыштан шығарғаны сол екен кіре беріс жақтан әже шығайық кешігеміз деген немересі Айшаның даусы шықты. Қазір ботам күте тұр етігіңді кие бер мен қазір киініп алайын деген әжесінің дауысыда ас үй жақтан естілді. Жүр қызым деп әжесі үйдің кілтін алып, қолына немересінің сөмкесін ұстап сыртқа ентелей шыға берді.
Даладағы күннің ызғары 3-ші қабаттағы подьезге жетеді.Төменгі қабатқа түскен сайын желдің ызғары құлақ тесердей ысқырып тұр. Сыртқы есікті аша бергені сол еді қатты желдің екпіні есікті оңай аштырар емес оның үстіне есікке де мұз қатыпты. Әупірімде немересінің қолынан жетелей далаға шығып еді Астананың желі кісіні қаңбақтай ұшыратын түрі бар.Тобықтан асатын қардың қалыңдығыда аяқты адымдап бастырар емес.Немересін жетелей жол бойына шығып такси тоқтатып еді, зулаған көліктердің біреуі бұрылып тоқтайтын түрі жоқ.
Шамамен 10-минуттай уақыт өткенде Лада маркалы ақ көлік келіп тоқтай кетті. Сәлимә әжейде жалма-жан көліктің есігін ашып 34-ші мектепке 500 теңге деді. Ой апа күннің мынандай аязында 500-іңіз не 1200 теңге болады деді әдеттегі бағаны есе көтеріп. Айналайын-ау күнде 400-теңгеге барып жүрген жерім еді дей бергені сол еді, таксидегі жігіттің апа онда басқа такси тоқтатыңыз деп көліктің есігін жабуға ұмтылғаны, немересінің дірдектеген түрін көріп жарайды балам 1200 болсада барайын деп көліктің ішіне бүрсең қағып отыра кетті.
Апа бізге ренішіңіз болмасын жұмыс болса осы такси, отбасы асырау, жан бағу керек дегендей. Қазір бензинде қымбат, оның үстіне ерегескендей мына күннің құтырғанын көрмеймісің?-деп таксиші жігітте күндегі әуеніне сала кетті. Оныңда дұрыс шығар балам деп Сәлимә әжейде әңгімені одан әрі жалғағысы келмей, шаршаулы үнмен жауап қатты. Мектепке жетем дегенше таксиші жігіт біресе музыка қосып, біресе ауа-райын сөз етіп өз-өзімен арпалысып келеді. Арада 15-минут уақытта межелеген мектепке де жетті. Балам-ау анау пешоходтың жанына тоқтай ғой деді, ақшасын таксишіге ұстатып. Көліктен түсіп немересінің қолынан ұстап мектепке қарай жүре бергені сол еді. Жаңағы өздері келген такси көлігі қалың жауған қардан байқамады ма орнынан сәл ұзай бере жолдың шетіндегі бетонға машинасын соғып тұрды да қалды.Осы уақытта Сәлимә әжей немересі Айша екеуі бүрсең қаға, асығыс жүріп мектепке қарай кетіп бара жатты.

Егер сіз бір әнді сүйіп тыңдап ол әннің екінші нұсқасын күтіп жүрсеңіз онда бұл жазбам сіз үшін. Қазір көптеген әншілердің әні хит болып, көпшіліктің көңілінен шықса, ол әннің міндетті түрде cover нұсқасы шығады. Осы орайда өзім үнемі тыңдайтын, бірақ сізгеде ұнайды деген үмітпен интернетте cover нұсқамен аты шыққан әншілерді назарларыңызға ұсынбақпын.

Jasmine Thompson бұл талдырмаштай Youtube-тегі каналы бар арудың дауысы кейде түпнұсқадағы әннен де әсерлі болып шығады. Дауысы да мықты, әр видеосы жүз мыңдаған көрілім жинайды.
Youtube-ке 10.10.2010-шы жылы тіркелсе,
көрілім саны; 493 331 267
жазылушысы; 2 970 758

J.Fla әр видеосы миллиондаған көрілім жинайтын бұл азиялық қыздың бір қырынан түсірген cover нұсқасы, расыменде көпшіліктің ықыласы ерекше екені даусыз. Дауысында да бір мін жоқ.
Youtube- ке 22.08.2011-ші жылы тіркелсе,
көрілім саны; 1 117 860 591
жазылушысы; 5 903 540

Made in KZ отандық cover нұсқаны орындаушы қыз, жігіттердің көрсеткіші жаман емес. Көптеген танымал, хит әндердің cover нұсқасын орындаған жерлестерімізді мақтап қоюға болады.
Youtube-ке 04.04.2009-шы жылы тіркелсе,
көрілім саны; 2 193 119
жазылушысы; 19 038

Бұл cover-шілерді өзім үнемі тыңдайтын болғасын өзгеде оқырман, интернет қолданушылармен бөліскенді жөн көрдім. Сізде Youtube-те хит әндердің cover нұсқасын қарай жүріңіз.

Биылғы жылы өзіме көптеген мақсаттарымды орындау үшін, алдыма үлкен жоспарларды қойып отырмын. Соның бірі Кіріс-шығыс күнделігі. Яғни 2018-ші жылдың қаңтар айының бірінен бастап тапқан табысыммен, жұмсаған әр теңгемді (ойын-сауыққа, жолақы, ішіп-жеу, тамаққа, қонақтық, сыйлықтар,) күнделікті кіріс-шығыс күнделігіме жазып отыру. Осы арқылы айлық табысымды барынша реттеу, мейлінше шығындарды азайту.
Кіріс-шығыс күнделік журналын жазу маған не береді?
1. кіріс-шығындарымды реттеу,
2. әр тапқан табысымның қайда жұмсалғанын анықтап отыру,
3. мүмкіндігінше шығындарымды азайтып, артық ақшаны өз қорыма қосу, жинау,
4. әр айдың бірінші аптасында кіріс-шығыс журналымды реттеп, әлеуметтік желіде көппен бөлісу.
Осы арқылы күнделікті жұмсалатын әр теңгемнің қайда жұмсалғанын, тапқан табысым арқылы есептеп реттеудің жақсы шешімі.
Құрметті оқырман сізде өз табысыңызды реттеп, менің қатарыма қосылыңыз. Алға қарай жоспар құрып, бірге кіріс-шығыс күнделік журналын жүргізейік.
Іске сәт!!!

Соңғы уақытта Kaspi bank өз клиенттері үшін көптеген қызметтер ұсынып келеді. Солардың бірі өзім қолданып жүрген Каспи кошелек.
Иә бұл электронды әмиян. Қолыңыздағы смартфонның платформасынан Kaspi.kz қосымшасын жүктеп аласыз. Кейін туған күн, ай, жыл, телефон нөміріңізді тіркесеңіз болғаны Kaspi.kz сіздің уысыңызға түседі. Әмиянның артықшылығы сол үйде отырып Комуналды қызметтерді, ұялы телефонға бірлікті, оқу ақысын, банктегі депозитіңізді де төлей аласыз. Оп-оңай әәә. Сіз төлеген әр қызметтер үшін Kaspi.kz 1% бонустарында беретінін қоса кетейін. Ал Әмияныңызды Kaspi Терминал арқылы процентсіз толтырасыз.

Айтпақшы бүгін Happy Kaspi, ой Kaspi Жұма дегенім. Бұл Kaspi Жұманың артықшылығы сол кез келген тауарыңызды (30.000 тауар) пайызсыз, алдын ала төлемсіз 24 айға бөліп төлеу арқылы өз бағасына сатып аласыз. Ал тауарды Kaspi.kz арқылы үйден шықпай алсаңызда болады. Ол үшін Kaspi.kz-ке кіріп Магазин бөліміне өтсеңіз болғаны.
Kaspi.kz
Мархабат сіздер үшін.

2016-шы жылы елімізде 140840 неке тіркелсе, 51775 отбасы ажырасып кеткен.Бұның себебі неде? Ажырасуға себеп ретінде статистика мына жағдайларды келтіреді:

Ажырасу себептері;

— Отбасылық кикілжің, (ұрыс-керіс, бір-бірін түсініспеу).
— Көзге шөп салу, (опасыздық).
— Күйеуінің жұмыссыз жүруі,
— Әйелінің не күйеуінің ішімдік, есірткіге салынуы.
— Ене мен келін арасындағы жанжал.
— Күйеуі не әйелінің жұмысбастылығы.
— Перзенттің болмауы, (бедеулік).
— Тұрмыстық жағдай.

Күйеуге тиіп, бір бала тауып алсам.

Бұл ажырасудың басты себептері ретінде айтылыпта жазылыпта жүр. Бірақ біз айта бермейтін мына жайтты басты назарға салғым келеді.Ол қазіргі қыз-келіншектердің «күйеуге тиіп бір бала тауып алсам, кейін ажырасып кетемін» –деген жеңіл ойдың пайда болуы. Өкінішке орай біз бұл тақырыпты әліде ашық айтуға ұяламыз. Егер бұл тақырыпты бүгін біз көтермесек, ертеңгі күні статистика биылғы жылы ажырасқандар саны өткен жылға қарағанда артты деген деректі ғана оқып отыра беретін күнге жетеміз. Әлемдік рейтингке назар салсақ Қазақстан ажырасу бойынша 10-шы орынды алады екен. Бұл Отбасы Институттарының жоқтығы ғана емес, адамдар арасындағы сенімнің аздығы. Отбасын ажырастырмаудың тиімді жолының бірі. Ажырасқан отбасыларға орташа көлемде айыппұл салу қажет.

Айыппұл көлемі қандай болады?

Мысалға 50-200мың теңге көлемінде. Егер күйеуінен кінә болса 100мың, әйеліне 50мың теңге. Әйелінен кінә болса керісінше. Айыппұл екі жаққада салынады. Бұл екі жақтың ажырасуға шешім қабылдағанда ғана сот арқылы жүзеге асырылады. Ал екі жақ араға жыл салып қайтадан бірге болуды қалап некеге тұрса салынған айыппұлдың 50%-ы екі жаққа да қайтарылады. Бірақ екінші рет ажырсқан жағдайда айыппұл еселеніп салынады, және қоғамдық жұмысқа тартылатын болады. Бұл ажырасқан отбасы үшін өте үлкен жаза болар еді.

Айыппұл қайда кетеді?

Айыппұл мемлекетке салық ретінде түспейді. Мемлекеттік емес ұйымдар жанынан Институт құрылып ақша тікелей сол ұйымға түседі. Институттың басты жұмысы отбасылы адамдардың ажырасуын болдырмау. Ал, айыппұлдан түскен ақшаны Институт атынан ашылған порталдан онлайн бақылауға болады.
Ажырасу бүгінгі қоғамның басты дертіне айналып бара жатыр. Ал сол дертті қоғам болып бірге жеңуіміз қажет.

Соңы. Басы алдыңғы блогта. Әлеуметтік желі жайлы блогымды осымен аяқтайын.

ӘЖ-де кімді оқимын? — деп бас қатырып жүрсеңіз, онда бұл жазбам сіз үшін.

Әр жазбасымен ерекшеленетін, тарихымен тереңнен қазып жазатын Өркен Кенжебекті оқыңыз. Әр жазбасымен ойландыратын, ой қозғайтын Мұрат Есжан, жолдасы Айсәуле Әбілдаеваны. Қыз келіншектер үшін Динара Болат, Марфуға Шапиян, Айна Досқызы. Осы үш сұлудың кітап құмар екенінде есіңізге сала кетейін. IT, SMM қысқаша айтқанда программист деп жалпақ тілде айтып жүрген, жаңа технологияның Джобсы Тимур Бектұрды. Бизнес бастап, тренингтерді тауысып жүрсеңіз Rumi-лік Қуаныш Шонбай мен Мейірбек Жұмабековтың жазбасын қарай жүріңіз. Ағылшын тілін еркін меңгерген, бүгінде журналистік зерттеу жасап кең көлемде сараптамалық мақала жазып жүрген Жолдас Өрісбаевті. Музей ісінің маманы Нұрсерік Жолбарысты. Рухани дүниеңіз шөлдесе, әсерлі жазбасымен Мұхамбетжан Тазабеков ағамды оқыңыз.
Ал әншілер мен сол айналада жүргендерді ешқашан оқуға кеңес бермеймін. Олардың орнына танымдық жазбасымен бөлісіп, ағартушылықты алғы орынға қойған тұлғаларды оқыңыз.

Әлеуметтік желі өміріміздің бір бөлшегіне айналып үлгерсе де, көпшілігіміз әлі оны тиімді қолдана алмай келеміз. Mail.ru-дан басталған махаббат бүгінде 2 миллиард халқы, яғни қолданушысы бар Фейсбукке дейін жетті. Бұл қатардан қалыспайтын Instagram, VKontakte, Twitter, Telegram, WhatsApp т.б. желілердің қолданушыларының саны сағат санап артып келеді.
Осы орайда біз өзімізге Әлеуметтік желіге тіркелместен бұрын;
Әлеуметтік желі маған не үшін керек?
Маған бұл желінің пайдасы бар ма?
Мен желіде кімдерді оқимын?
Мен желіде кімдермен доспын?
Мен бұған лайк басып Репост жасауым керек пе?
-деген секілді сұрақтарды қоюымыз қажет. Бұл жазғаным күлкілі болуы мүмкін, бірақ бұл өте қажетті сұрақ екенін қаперіңізге беремін. Арғы жағын өзіңіз бағамдайсыз.
Әлеуметтік желіде барынша Фейк аккаунттан сақтаныңыз. Өзіңізгеде Фейк ашудың қажеті жоқ. Бір Әлеуметтік желіде бір аккаунтыңыз жеткілікті. Оларды көбейту өзіңізгеде, сізге жазылған оқырманғада қиянат.

Досым екеуміз әне қарашы, міне қарашы, Қараш-Қараш деп біршама жол жүріп тастаппыз. Тар жол тайғақ кешпесекте, көздеген жерімізге қарай беталып келе жатырмыз. Бұрын бұл жолмен жүріп көрмегесін досымнан бұл қай жол? -деп сұрағанымда, ол еш ойланбастан Абай Жолы деп мақтай жөнелді. Иә есімде Абай Жолын бар қазақ ауызынан тастамаушы еді, айтса айтқандай ерекше екен деп менде азда болса хабарымның барын білдіріп қойдым. Бүгін қайда барамыз деп едім. Қыз Жібектікіне барайық, бүгін қаладан Айман-Шолпан келіпті кешкісін Ақ Сүйек ойынын ойнаймыз деді. Ауыл жастары күндегі әдетіміз түн батса Ақ Сүйек ойнайтын едік. Бүгінде сол ғұрпымыз бойынша ойнайтын шығармыз деп екеу-ара әңгімелесіп келе жатырғанымыз сол еді, әрлі-берлі жүк тасып, ат жетектеп, түйеге жүк артып келе жатырған бір топ адамға қарсы ұшырастық. Әуелгіде сауда керуені болар деп іштей ойлап ем, қателесіппін. Жақындай бере өзіміздің Қазекең екен. Қазекең деппін ғой Көшпенділер дегенім. Өткен жолы Орта Жүзге қарай көшкен, енді міне Ұлы Жүзден Хан ордасын тікті дегенді естіп, сол маңайға игі жақсылармен бірге болуды жөн санап солай қарай түтін түтетуге көшіп бара жатса керекті. Көп ұзамай бізде Жібектің ауылына келдік. Ғашықтардың бәрі осында екен. Қозы Көрпеш-Баян Сұлу, Еңлік-Кебек, Қалқаман-Мамыр, Жүсіп-Злиха, Ләйлі-Мәжнүн жігіт біткен есі кететін Қамар Сұлу, Танакөз, Сұлушаш, Әсия, Ботагөз ағайынды Аманай мен Заманай да бәрі бәрі жиналған екен. Тек Жібек қана жан-жаққа елеңдеп әлде-біреуді іздейтіндей. Жібектің бұл қылығын байқадыма жанына бір жігіт келіп айналшықтап шығар емес. Жөн сұрассақ Бекежан екен. Бекежанды батыр деп естуші-ек оның бұл қылығын түсіне алмадық. Жә бұны қойшы, айналаға көз салып қарайлағаным сол еді, еңгезердей бір жігітті алыстан байқадым. Бұ кім болды екен? Өзі жігіттің төресі секілді. Көпшілігіміз танымадық. Жанағы жан-жағына жалтақтап жүрген Жібегіміз бұл адамды көріп тұра жүгіргені. Бұл сәтте Бекежанныңда түрі бұзылып сала берді. Жайықтың аруына ғашық болған Төлеген осы болса керек! Бәріміз Мөлдір Махаббат деп қарап қалыппыз. Қасымдағы досым Махаббат Қызық Мол Жылдар деп таңданысын жасыра алмай, есі кетіп, қызығада, қызғана қарап қалыпты. Тең-теңімен деуші ед бәріміздіңде төрт көзіміз түгелденіп әннен шашу шашып, алтыбақан ойнап біраз ойын-сауық құрып көңілімізді бір көтеріп алдық. Қожа Насырдың қағытпаларын, Алдар Көсенің әзіл әңгімесін, Тазша баланың Қырық Өтірігін тыңдап отырғанда уақыттың қалай өткенінде байқамай қалыппыз. Жаңылтпаш айтып тіл сындырып, қыз-жігіт боп Абайдың Жұмбағын жасыратынбыз. Қараңғы күні самал жел соғып далада Жусан Иісі аңқып тұрушы еді. Осылайша бір күніміз бір күнге ұқсамай өтетін. Кеш болып, күн ұясына батқанда жан-жақтан іздеп шақырған дауыстар естілгенде бәріміз қоштасып үйге қайтушы едік. Әрбір кеш Әзімнің Әңгімесі секілді аяқталмай бітуші еді!
Айтпақшы өзімді таныстырмаппын ғой Менің атым Қожа…

Ауылда мектепті орысша оқыған мен үшін қалаға келіп қазақша түсіну, сөйлеу қиынға соқты. Түсінікті болу үшін басынан бастасам.
2009-шы жылы ауылдағы мектептің 9-шы сыныбын бітірдім. Мен 9-шы сыныпты бітірген жылы апам 11 бітіріп университетке оқуға түскен. Екеумізді қатар оқытуға ата-анамның қаржысы жетпейтін. Менің 11 оқуыма тура келгенді.
Жазғы демалыстың жартысын қаладағы жездемнің үйінде өткізетін едім. Сол жылы жездем өзім оқытамын деп, ауылдағы ата-анама қолқа салып, менде ауылдан кететініме қуанып қалаға келгем. Үш ай демалыста зу етіп өте шығып, көптен күткен оқу жылыда басталды. Мектепті орысша оқығасын, лицейдіде орысша оқығанды дұрыс деп шештім. Арада біраз күн өткенде жездем орыс тобынан қазақ тобына ауыссаңшы. Оқыған мамандығыңды үйренбесеңде қазақшаңды түзерсің деген. Өзімді патриот санап жүргесін бе? -қайтемін оны деп қазақ тобына ауыспадым. Расы қажет етпедім. Арада біраз жыл (сондағы үш жыл) өтті. Оқуды да тәмәмдадық. Диплом иесі атанып, жақсы деген бағамен бітірдім. Енді жұмыс керек. Қысқасы таныс қажет дегендей. Оқу бітірген алғашқы жылдары қазақ тілінен аса қатты қиналмасамда, кейін қазіргі жұмысыма кіргенде, қазақша неге оқымадым деп бармақ тістеп қалғаным бар. Қазақ тіліне шорқақтығымда қатты сезіліп тұрды. Есіме оқуға түскенде жездемнің айтқан, қазақша оқысаңшы дегені еріксіз еске түсе берді. Жалпы қазақша түсінемін. Бірақ емін-еркін әңгімелесе алмайтыныма қынжыламын. Ауылда оқушы күнімде қазақ тілінен сабақ беретін үш мұғалім бар еді, олардың өзі кейде бар, кейде сабақ мүлдем өтпейтін. Ұстаздың жоқтығынан қаншама ауыл баласы қазақша білмей өсіп келеді.
P.S. Қос тілдің орнын ауыстырып оқуларыңыз сұралады