Мектепте оқып жүрген кезде, дәстүрлі әндерді жек көрмесем де, тыңдамайтынмын. Тіпті айтылып жатса, эстрадалық әнге ауыстырып жіберемін. Бірақ мектеп бітірген соң аяқ асты дәстүрлі әндерге қызығушылығым оянып кеткені бар. Телефонымда Бекболат

Расында да Астанаға екі жыл бұрын келсем де, толыққанды астаналық ретінде сезінбеппін) Бүгінгі сенбілікке қатысып, нағыз астаналық екенімізге көзім жеткендей болып қайттық-ау) Жанасыл екеумізді айтам да. Біздің үлесімізге Әзірет Сұлтан мешітінің маңы бұйырды. Бардық...


Құдай-ау… Не деген қамқорлық десеңші?!) Қаз-қатар тізілген жап-жаңа, бояуы кеппеген шелек, күрек, зембіл (носилька), қоларбаларды көргенде, кезіндегі мектепте ұйымдастырылған сенбіліктер есіме түсіп, көңілім босап кетті) Қалжың ғой. Ойын ойынымен, ол кездегі сенбіліктерге не күрек жетпей, не зембіл жетпей, кезек күтіп тұратын едік. Қашып кетуге көзіңді баққан жетекші) Ең қызығы үйі мектепке жақын балалардың үйінен күрек, шелек тасып жүргендері ше))


Расымен де ұйымдастыру мықты. Құралдардан бөлек арнайы палатка тігіп, сенбілікке келгендерге кофебрейк те ұйымдастырған екен. Әне жерде, самаурын да қайнап тұр. Керемет емес пе?!

Қош, қолға күрек алып, топыраққа тигізе бергенде, айналамызда жүргендердің апыр-топыры шықты да қалды. Сүйтсек, Астана қаласының әкімі Әділбек Жақсыбеков келіп жатыр екен. Айналасындағылар жұмыс жасап жүргендерден көп екенін көріп, қосымша күш келді деп қуанып кеткенімді несіне жасырайын?!)

Айтқандай әкім шалқайып тұрмады, «Бүгінгі сенбіліктің маңызы бөлек, бұл «Біз – таза қала үшін» жалпы қалалық сенбілігі болғанмен, жан-жақтан келіп қоныстанған барша астаналықтарды біріктіретін,өзін астаналық ретінде сезіндіретін шара деп қысқаша түсіндіре кетті де (көрдіңіз бе, менің ойыммен дәл келіп тұрған жоқ па?!), іске кірісіп-ақ кетті.

Ал біз жұмыс істеудің орнына шарт та шұрт суретке тартумен әлекпіз. Қайтейік, қара жұмыс жасаған әкімді сирек көреміз. Таңсық қой.

Біраз талдың түбін қопсытып, топырақ салған соң, әкім мырза сақылдап қайнап тұрған самаурыннан екі кесе шәй ішті де, қасындағы топ адамды ертіп ап, келесі бір жақтағы сенбілікші қауымға аттанып кетті. Оларға да дух беретін тойыс оларды да бір желпіндіріп алса, соның өзі қанша көмек…

Ал Жанасыл екеуміз осы желпінген күйі біраз іс атқардық та, әлгі шәйден ауыз тиіп, табанды жалтыраттық. Бірақ расымен де, астаналық ретінде Елордамыздың көркеюіне аз да болса үлес қосқаныма өз-өзіме риза болып қалдым. Дәл мен сияқты қаншама адамға сондай ой келген шығар. Демек сенбілік өз мақсатына жеткен сияқты.

Айтпақшы сол жерде сенбілікке 100 мың адам қатысты деген ақпарат та айтылып қалды. Аз сан емес…

«Тақырып тоғыз деп тұр, бірақ бесеуін ғана жазып қойыпсыз, қалғаны қайда? Блиин, күшті жазыпсыз, тағы оқығым келеді» деген оқырмандарымның сұрауы бойынша қалғанын жазып отырмын… деееп қыртсам)) Құрысын, ешкім сұраған жоқ, аса қатты мақтаған да жоқ, ақыры бастап қойғасын, аяқтау міндет болар деп кірісуге тура келді)

Әлиқисса, қазақ әлеуметтік желілерінің белсенді талқылайтын тізесі шыққан таластың бірі —

                       Қазақстанның жауы Ресей ме, Батыс па?

Менің тізімім бойынша төртінші орынға табан тіреген бұл тақырып соңғы кезде үдеп-ақ тұр. Әсіресе Украинадағы дағдарыста ушығып кетті. Оған кешегі Франциядағы террор мен исламға қарсылықты қосыңыз. Ия, онсыз да сыныққа сылтау таппай, үрит-соқпен әрең отырған жұртқа жақсы болды. Бәлкім біреулер «ел қауіпсіздігіне әр азаматтың алаңдағаны дұрыс емес пе?!» деп қарсы дау айтуы да мүмкін. Бірақ бір демократиясынан жемократиясы мықты, елінің сыңайынан бағалы мұнайын артық көрер шенеунігі бар, айналасындағы елге қарсы азу көрсетуден танбайтын елмен одаққа билігі халықпен санаспастан кіріп кетіп отырған мемлекетте отырып, ӘЖ-де дау айтқаннан іс өнер ме? Бұл бір.

Екіншіден, «Англияның мәңгілік досы да, мәңгілік жауы да жоқ, мәңгілік мүддесі бар» деген Черчилльдің сөзінен аса алмаспыз. Ешқайсысы да қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтамасы хақ. «Бізге қайсы жау?» деген дауды қуғаннан гөрі, «Олардан қалай пайда көріп қалуымыз керек?» деген ой мазалау керек сияқты. Ал жауласуға келсек, Абылайдың Бұқар жырауға айтқанындай «Шапқалы тұрған жолбарыстың қай жақын келгеніне шоқпар сілтейміз». Ендеше бос әңгімемен бас қатырғанша, «жұмыртқадан жүн қырқып» көрсек деген ниет бар.

                                                                     Қай мәзхабты ұстану керек?

Үздік үштіктен ойып тұрып орын алған осы талас былайғы жұрттың миына түсінікті жетіп жатыр дегенге өз басым илана қоймадым. Неге?

Біріншіден осы таласқа қатысқандардың бәрі, ия, бәрі ҚМДБ-ны мойындайтынын айтады. Ал діни басқарма Ханафи мәзхабы бойынша жұмыс жасайтынын жасырған емес. Ендеше немізді шатып, айтысамыз? Парадокс.

Негізі бұл жөнінде кеңірек қаузауға болар еді. Бірақ діни жазба болмағандықтан, бұл постта қысқа қайыруға тура келіп отыр.
Әйтпесе тізімде бірінші орынға шығуға әбден «лайықты» таластың бірі болатын.

                                       Кім мықты? Қайрат Нұртас па, әлде Мейрамбек Бесбаев па?

Бұл айтыс негізінен Қайра Нұртасты жамандаудан басталады. Әбден құмарынан шыға даттап болған соң, Мейрамбекпен міндетті түрде салыстырып өтетіні қызық болып отыр. Содан соң пікірлер кетті дейсің. Қазақ қоғамында «Месси мықты ма, Рональду ма?» деген әлемдік тақырыптан кем түспесі анық. Сол дау секілді, бұл тартыс та өнерде жүрген мамандардың да пікір алшақтығына апарып отыр. Ойлап көрейікші, даудың шетіне жетіп, арнайы мамандар Мейрамбектің немесе Қайраттың мықтылығын түпкілікті дәлелдеп берді дейік. Қандай пайда?

Олай болмайтыны белгілі де ғой. Екеуінің де Ла Скалада өнер көрсетердей дауысын көріп тұрғаным жоқ. Екеуінің де халыққа сүйкімі жоғары. Ендеше несіне таласамыз? Меніңше бұл талас арнайы кімнің мықтылығын тексеретін тартыс емес, жай ғана екі әншінің тыңдармандарының арасындағы дау деп тоқтамға келгеніміз дұрыс секілді.

               Сонымен ең соңғы таласқа келдік. Әлеуметтік желі қолданушыларының да, тарихшылардың да, тіпті зиялылардың да арасында үлкен ор боп жатқан нағыз тартысқа бірінші орынды бердім.

                                       Шыңғыс хан қазақ па, жоқ па?

Құдай салмасын, дәл осылай ӘЖ-де пост жазар болсаң, келген ескертулерден компьютерің жарылып кетердей боларына күмән жоқ. Жайлап айтсақ бетжыртыс, қатты айтсақ көтжыртыстың көкесі осы тақырып аясында болады. Соңы екі френдтің бір-бірін банға қоюмен аяқталатыны аян.

Қазақ пен моңғолға емес, күллі әлемдік тұлғаға айналған Шыңғысханға тартыс өзектілігін жоғалтқан емес. Өзекті болғанда айтыс-тартыстың дейм де. Әйтпесе қазақ болып шықса да, есеміз түгелденіп шыға келетініне күмәнім бар. Расында да, Шыңғыс хан қазақ болсын, моңғол болсын, біздің бас-көзге ұрысқан таласымызға берер пайдасы бар ма? Құрысыншы, біраз айтатын сөзім бар еді. Бірақ соларды айтқан сайын невірім қозатын бопты. Болдым.

Міне, тоғыз таласқа өзімше шолу жасап көрдім. Әлеуметтік желілерде осындай талаc-тартыстарға уақыт құртуға мәстірміз. Ең болмаса ақшаны қалай сақтаған дұрыс, қалай ақша табудың жолы бар деген таластарға бас ауыртсақ қой)

Айтпақшы мен постты мынаған көз жеткіздім. Дәл осы тақырыптарда пікір талас жасасаң, сенің біліміңнің таяздығы аса көп көрінбей қалады екен де, керісінше шешендігіңді жұртқа көрсетуге таптырмас мүмкіндік екен)) Әдемі тәсіл) За то эгоң қанағаттанады…
Суреттер интернеттен алынды

Әлеуметтік желілердің қазақ қолданушылары құдайдың құтты күні бір тақырып тауып алып, жұлмалап жататыны бәрімізге аян. Әйтеуір 2015 жылдың басы түрлі жаңалықтарға толы болып, құдайымыз беріп-ақ қалды. Бірі осындай трендтер кезінде атын шығаруды ойлайды, екіншісі өз ниетін білдіріп қалғысы келеді, тағы біреулер шешендігін көрсетіп қалғанды жөн көреді, не керек, әйтеуір қазақы фейсбукте күнде талас.

Сондай таластардың ішінде "құдайға қажеті жоқ", бірақ қазақтардың арасында өліспей беріспейтін айтыстар болады. Олар — трендтердің арасында саябырлап қалғанмен, дүркін-дүркін көтеріліп отыратын тақырыптар. Бірнеше жүз пікір жинайтын таластардың соңы бірін бірін кекету, мұқату, ақыр соңы көріспей кету мен банға жіберумен аяқталатыны да жасырын емес. Бұлардың кейбірі мамандар арасында, кейбірі тіпті ұлт зиялылыларының пікір қайшылығын туғызуына себеп боп жататыны бар. Ал шын мәнінде сол саланың мамандарына болмаса, қарапайым біз сияқты ажалдыларға құны «көк тиын» мәселелер бәрі. Сонда да қоймаймыз.

Мен аталған таластарға қысқаша шолу жасап көргендей болдым. Әрине, бұл жеке пікірім. Бірақ барынша объетивті көзқарас ұстануға тырысқан сияқтымын))

Қош, әрі қарай кеттік. Деңгейлеп орналастырып көріп ем, мен таңдаған тартыстардың тартымдылығы жағынан тоғызыншы орынға тұрақтағаны —

                                        "Қаражорға" биінің шығу тегі.

Бұл аса жиі талқыланбайды. Дегенмен рекорд жаңарту деген «процесс» кезінде немесе осы би туралы кеңірек жаңалық шыға кезде көтерілер тақырып. Сол кезде біреулер "Қара жорғаның" Қытай арқылы танылғанын, осы кезге дейін қазақтар білмейтінін айтып, біздікі еместігін, әрібірден кейін "қазақта би болмағанын" алға тартып, дәлелдеп шыға келеді. Ал оған қарсылар Совет заманындағы зобалаңды айтып, көп дәстүрді моңғол мен қытай жеріндегі қазақтар ұстап қалғанын айтады.
Бірақ ойлап көріңізші, осы үшін не айтыс керек?

"Қара жорға" биіне қытайлар не басқа ұлттар таласып жатқан жоқ, немесе қазақтікі екеніне күмән келтіріп жатқандар жоқ. Ал біз безінеміз де жүреміз. Ақыры рекордтар қатарына кірді екен, халық жылы қабылдады екен, ендеше оны иемдене салудың қаншалықты күнәсі бар?! Пайдасынан басқа зиянын көріп тұрсыз ба? Ал оның кімнің биі екенін сол саланың мамандары зерттей жатар. Сіз бен бізге қатысы шамалы.

Келесі орынға тағы бір "қырт" тақырыптардың бірі —

              Қазаққа ноғай жақын ба, қырғыз жақын ба?

деген дау. Құдай-ау, түбі бір түркі болсақ та, түбірімен бөлініп кеткен ұлттар үшін неге қышымамыз қышиды?! Қырғыз — жеке мемлекет, ноғайлар — Ресейдің ішіндегі кавказға сіңгелі тұрған ұлыс. Неше жерден мықтымсысаң да, қазақтың қол астынан пана табуға ешқайсысының ынтық боп тұрғаны шамалы. Бауырласпыз дерміз, бірақ екеуінің аражігін ажыратып, бірін әрі итеріп, бірін бері тартып тұрғаннан көретін пайданы да көрмей тұрмын.

Әлбетте, ноғайдың жақындығын зерттеушілер айтып-ақ жүр, бірақ ол тарихшылар үшін болмаса, қарапайым бұқара үшін екеуін де жай ғана туысқан ұлттар ғып қалдыра салсақ шегетін зиянымыз жоқ сияқты…

ӘЖ белсенділері сүйіп талқылайтын тақырыптардан жетінші орынға тұрақтаған талас —

                                     Айфон ба, сансунгтің қайсысы жақсы?

Бұл жөнінде қазақ түгілі "әлгі екі компаниялардың өздері қырғиқабақ болып отырған жоқ па деп қарсылық білдіруіңіз бек мүмкін. Әбден дұрыс. Бірақ біздің тақырыбымыз қазнеттегі талқы емес пе? Бұл жерде «Барса» мен «Реалдың» фанаттарының тартысы емес, күнделікті құрылғы әңгіме болып отыр ғой. Шынында да бұл смартфондар жай ғана құрылғы ғана. Осы постты жазар кезде сол туралы жазбаны таппай қалдым. Фейсбукте кәдімгідей қызылшеке ұрыс болып, соңы мұқатумен аяқталған пікірталасқа куә болғаным бар. Самсунг пен айфонның кереметтігі туралы.

Бірақ бұны ешқашан, тіпті ешқашааааааааан түсінбейді екенмін. Қарапайым пайдаланып жүрген құрылғының құндылығы үшін бетжыртысқа айналғаны менің миыма кіріп шықпады. Бірақ қазір бұл жағдай да белгілі бір деңгейде екі дайға бөлінуге себепкер болып отыр.

                                          «Шымкенттіктер бәрі жек көреді» немесе «Адайларды көре алмайды»

Дәл осы сарында пост жазсаңыз, пікірлер қаптайды дерсің. Шымкенттік туралы жазсаң, шымкенттіктердің мұң зары мен кеткен еселері туралы айтылып, әрі беріден соң соңы өзгелерді даттап, өздерін мақтап шыға келеді. Адайлар да осы маңайлас. Екеуіне де бір ұқсастық бар. Жазылған пікірлер бір арнаға құйылады. Оқып отырсаң, қазақты қазақ еткен «шымкенттіктер» немесе «адайлар» екен деп қаласың)) «Шымкент болмаса, баяғыда орыс болып кетер еді» немесе «Адайлардың батырлығы туралы жыр».
Неге? Жоқ, ешқандай да бұл сұраққа жаңа абзац бастайтындай жауап жоқ. Бір жауап — барлығы олардың өздерінің комплексі ғана. Жай ғана. Шымкентті жамандады ма? Демек жамандығы болған. Бірақ ол үнемі жаман Шымкент ретінде емес, әшейін жамандықпен жиі шығып кеткен кезде ғана. Әйтпесе Атырауда жүргенде шымкенттіктер туралы бөгде пікірім болған емес. Керісінше ол жақты қазақы өңір деп есептейтінбіз. Бірақ түрлі нәрселер шығып жатқанда айтпасқа болмайтын шығар. Мысалы солтүстікті ауызға алғанда орыстанған өңір деп баға беріп ақ тастаймыз ғой. Бірақ Астанаға келіп көріп, естіп жүрміз. Бұл жақта да орысша білмейтін тұтас ауылдар бар екен…

Адайлар туралы мәселе сәл күрделілеу болып көрінуі мүмкін. Өйткені Шымкент секілді өңір туралы емес, ру туралы айтылып отыр ғой. Бірақ менің ойымша бәрі маңғыстаулықтардың өзінен секілді. Сәл нәрсеге Маңғыстаудың атынан, Ақтаудың атынан сөйлеу оларға жат секілді. Адайдың атымен кетеді. Сондықтан басқаларға Маңғыстаулықтар мен Адай ассоциацияланып кеткен бе деймін. Әйтпесе адайлар Атырауда да, Ақтөбеде де тұтас аудандарды мекен ететіні белгілі. (Айтпақшы рушылдыққа салынып, адайға тіл тигізбе деп шығатын әсірерушылдарға айтып өтейін, мен де адаймын)))

Шындығында байқап жүрсем, адамдар шымкенттіктер мен адайларды бөлгеннен гөрі, өздері сол жақтан айтуынан құмарлығы басым ба деймін. Заңсыз тірлік істесе де, мақтанып, өзіміздің «шымкентский вариант» жасадық дегенін өз құлағымыз естіп жүргесін, солай қабылдап та кеткен шығармыз)) Адайлар да мақтаншақтығынан бүлдіре ме деген күмән бар. Ол туралы әңгімені ұзартудың қажеті бола қоймас. Күнделікті өмірде көріп жүргеніңізге сенімім кәміл)) Демек, бұл әңгімені тоқтататын кез келген сияқты...)

Бестікке

                                  Орыс тілі керек пе, жоқ па?

деген мағынадағы екі жақты псевдопатриоттық таластар да толас таппайтын тақырыптардың бірі кіріп отыр. Басқа басқа, бірақ сырттай қараған адам үшін топас тақырып болып көрінері сөзсіз. Тіпті мен үшін де. Әлбетте елімізде үстемдік қып тұрған тіл болғандықтан жек көрінішті болатын шығар. Бірақ өз басым әлемдік тіл ретінде, қазақстандықтардың басым көпшілігі сөйлейтін тіл ретінде артықшылық ретінде пайдалануды жөн санаймын. Әлбетте оны сөйлеу үшін емес, нан жеу үшін қолданар болсақ. Одан әрі сөз қылудың қажеті жоқ бұл тақырыпты. Бірақ посттың мәні топас таластар болғандықтан алып отырмын))

(жалғасы бар)
Суреттер интернеттен алынды

«Желтоқсан оқиғасы» Тәуелсіздік әперді ме?

     Күмәнім бар. Бірақ осылай айтқаным үшін қаншама адамнан балағат естігенімді санап тауыса алмаспын :) Өйткені 16-желтоқсан қарсаңында әлеуметтік желілерде тәуелсіздігімізді алып берген желтоқсаншылар деген пікір белең алып жүр. Тіпті сол оқиғаға қатысқандардың өздері осы пікірді алға тарта беретіні жасырын емес. Тікелей айтпаса да, жанама түрде. Тіпті баспасөз беттерінде де кездесіп қалып жүр. Рас, «Желтоқсан оқиғасы» қазақ тарихында ауыр да қасіретті парақтың бірі болып жазылары белгілі. КСРО атанған қанқұйлы алып машинаның алдына қаймықпай қарсы шыққан батырларды қалай құрметтесек те, артық болмас. Бірақ...

     Кішкене кезімнен бері естіп келе жатқан осынау «Желтоқсан оқиғасы» туралы қаншама шығарма, қаншама деректерді оқыдым. (Яғни қазір құпия құжаттарға қолы жетпейтін, тек желтоқсан туралы іздеген адамның қолына түсетін құжаттар мен тарихи деректерді қарасаңыз, осы сұраққа мен сияқты күдік келтіретініңіз белгілі). Сонда да дәл тақырыптағы сұраққа жауап таба алмадым. Сөз көбейтпей, неге күмән келтіретінімді қысқаша айтып кетейін.
     Айталық тәуелсіздікті кімнен алдық? Әлбетте, КСРО-дан. Ендеше нақты құжаттар мен тарихи деректер, шетел баспасөзіндегі шолуларға қарасақ, «қызыл империяның» құлауына «қырғи-қабақ соғыс», мұнай бағасының арзандауы, соның салдарынан рубльдің құнсыздануы, экономиканың әлсіреуі, қала берді КСРО генсекретары Горбочевтың ЦРУ-дың адамы деген пікір әлсіз болса да, баспасөздерде аз айтылып жүрген жоқ. Ал желтоқсан оқиғасының ықпалы туралы бірде-бір дерек естімеппін.
     Әрине, оқиға туралы деректердің бәрін оқып шықтым деу мүмкін емес. Бірақ баршаға қолжетімді құжаттарды оқып шыққанда, күмәнім қоюлана түсті. Негізі бұл пікір кейінгілерді 1991 жылғы 16-желтоқсанда қол қойылған «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңымен шатастырып алғаннан туындаса керек.
     Ал енді «Желтоқсан оқиғасына» оралайық. Сол кезге көз салсақ, ең маңызды бір сұрақ туындайды:

16-желтоқсанда жастар тәуелсіздік үшін күресті ме?

     Тағы да күмәндімін. Біріншіден, деректерге қарағанда жастар шеруі 17-желтоқсанда басталды. Әлбетте, оған түрткі 16-сы күні Г. В. Колбиннің Қазақстан Компартиясы ОК бірінші хатшысы болып тағайындалғаны екені рас. Бірақ біз айтып жүрген оқиға ертесі басталып еді ғой.
     Екіншіден, шеруге шыққан жастардың қолында "Әр халықтың өз ұлттық көсемі болу керек" деген ұранмен қатар, «Ленин идеясы жасасын!» плакаттар да болған. Бұл нені білдіреді?
     Демек, олардың ойларында КСРО-ны құлатайын, болмаса қазақ жеке шықсын деген «өзге пиғылды» ниет болмағаны көрініп тұр. Сонда олар қалай Тәуелсіздік алып бермек? Оның үстіне КСРО-ны сақтап қалу жөніндегі референдумда Қазақстан халқы «иә» деп жауап берген және одақтан ең соңғы болып шыққан мемлекет болды. Бұған әрине, басшылардың қатысы болар, бірақ сол кезде желтоқсаншылардың еңбегі қайда?
     Осындай жайттарға қарап, қорытынды жасасақ, «Желтоқсан оқиғасы» КСРО-ның тарауына негіз болған жоқ деген пікірге тірелеміз(Қазақстанның соңғы болып шыққанын ескеріп, КСРО-ның тарауы ұғымымен бір қарап отырмын).
Алайда, қазақ халқының өміріндегі маңызды кезең болғандықтан, оған нақты баға берілу керек. Алайда «әрі тарт, бері тартпен» әлі шешілмей келе жатқан мәселе бұл. Әлеуметтік желідегі жұртшылықтың да «Тәуелсіздік күні» қарсаңында жұлмалап жатқаны да осы сұрақ:

Желтоқсан оқиғасы: қозғалыс па, көтеріліс пе, әлде толқу ма?

     Мүмкін, 17-желтоқсан. Жарайды, қойшы ол маңызды емес. Маңыздысы қандай дүрбелең?
     Оқиға емес деушілер өте көп. Әй, сонда болған жағдайды оқиға демегенде, не деп атаймыз? Оқиғаның үлкен-кішісі болады. Бірақ олай айту баға беру емес қой. Сондықтан тағы бөлшектеп көрейік.
     Жалпы саяси қозғалыстың анықтамасы – өкімет билігі үшін күрес арқылы қазіргі жағдайды өзгертуге немесе үкіметке ықпал жасай отырып, оны нығайтуға тырысқан қоғамдық күштерді айтады екен. Осы жағынан аздап келеді. Бірақ қозғалыстың нақты сипатында белгілі бір мерзімді болмай ма? Бастаушысы, басқаруылуы, ұйымдастырылуы тағы бар дегендей… Ал деректер Желтоқсан оқиғасына Колбиннің тағайындалуы түрткі болғанын айтады. Басы да, аяғы да жоқ, өте қысқа мерзімді қозғалыс болуы мүмкін емес.
     Көтеріліс десек, бірден көз алдымызға қару ұстанған адамдар елестері сөзсіз. Басқа не болушы еді?! Аты айтып тұрғандай көтерілу, өре түрегелу. Қанша жерден стихиялы түрде болса да, көтерілістің де бастаушысы, ұйымдастырылу мерзімі болады. «Азаматтық көтеріліс» дегенді алға тартсаңыз да, ол аяқ асты пайда болмайды. «Бұрқ ету» деген тіркес әдеби шығармаларда болар. Әйтсе де аттан дегенде билікке қарсы атқа міне шапқан әрекетті қазақ тарихынан таба алмайсыз. Демек бұл нұсқа да «істен шықты».
     Менің ойымша Желтоқсан оқиғасы толқуға көбірек келетін сияқты. Былайша айтқанда мемлекет ішіндегі билікке наразылық. Өйткені жоғарыда айтып өткендей, алаңға шыққан жастардың ойында егемендік алу, жоғары билікті құлату, болмаса коммунистерден азат болу болмағанын көріп отырмыз. Рас, Қазақ АКСР-ы басшылығына қазақ отырсын деген талап болды. Бірақ бұл ұлттық саясатты негізге алды деуге келе ме, тәуелсіздікті былай қойғанда? Жеке басты кемсітушілік салдарынан осындай жағдай болды деуге мәжбүр етеді тарихи деректер. Өйткені бұған ұлттық дейтіндей орыс пен қазақтың арасындағы шиеленіс емес, алаңға шыққан жастардың басым көпшілігі қазақ болғанмен, ішінде 26 орыс, 18 ұйғыр, 10 татар, 7 қырғыз, 4 өзбек, 4 кәріс және бірнеше (қарақалпақ, грузин, шешен, грек, украин, башқұрт) ұлтының өкілдері болғандығы дәлел бола алады (тапқан деректер бойынша бұл мәліметтер сол кездегі ішкі істер министрлігінен алынған).
     Көрдіңіз бе, тапқан-оқыған деректерім менің осылай ойлауыма әсер етіп отыр. Ал бұндай билікке қарсылық қазір әлемнің түкпір түкпірінде болып жатыр. Тіпті Еуропа елдерінде де. Бірақ бұны ешкім көтеріліс немесе қозғалыс деп атамайды. Толқу деп баға береді. Айталық Түркиядағы Гези саябағындағы талдарды кесуге қарсы наразылықтың соңы Ердоғанға кет деумен жалғасқан жоқ па? Онда да бірнеше адам өліп, мыңдаған адам жараланған еді.
Білем, сіздің көкейіңізде «жастар өзге ұлт өкілінің сайлануына қарсы шықты, Түркиядағыдай емес» деген пікір тұр. Бірақ ол да өтірік сөз. Өйткені Деректер Қонаевтың орнынан алынғанына емес, айдаладағы Колбиннің сайланғанына наразылық туғанын айтады. Әйтпесе оған дейін Қазақстанды кіл қазақ басқарып келмегені әмбеге аян. Аяқ астынан намысы оянып кетті дей алмаймын. «Колбин емес, елдегі өзге ұлт басқарса болмай ма» деген сарындағы пікірлерді көзім шалған-ды.
     Міне, қолым жеткен деректерді қарап отырып, мен түйген пікір осындай. Бұлардың барлығы әлеуметтік желілерде отырып, негізсіз пікір айтатындарға қарсы білдіретін ойым еді. Босқа даурығып, тарихты зерделеген ұрпақтың алдында өтірігіміз шығарғанша, нақты деректерге сүйенген артық болмас.
     Осындай негізсіз псевдопатриоттық әңгімелерді айтқанша,

«Желтоқсан оқиғасындағы» батыр ұл-қыздардың тұлғалық келбетін, азаматтығын неге кейінгілерге дәріптемеске?!

     Расында да, мемлекет «желтоқсаншыларды» бағаламайды, көтермейді, әлеуметтік жеңілдіктер жасалмайды деп билікті жамандаумен боламыз. Бірақ қарапайым халықтың өзі олар туралы керемет білетініне сеніміңіз кәміл ме? Билік тұрмақ айқайлап жүргеендердің өздері Қайрат пен Ләззатты, Ербол мен Сәбираны тек қана 16 желтоқсанда еске алатынын көріп жүр емеспіз бе?
     Неге?
     Оның себебі біреу-ақ! Біз олардың себебін саясатқа тіреп қойғанбыз. Билік мойындау керек, орыс мойындау керек, геноцид, біз қырылдық деп соңы өш алу керекпен аяқталады. Сонда біздің ойлап жүргеніміз кек пе? Мүмкін саяси ұпай жинау болар?
     Құрып кетсінші, мен үшін олардың бірі де бір тиын. Тіпті өліп кеткен боздақтар үшін де кектің қажет екеніне күмәнім бар.
     Сонда не істеу керек?
     Дәріптеу керек. Бірақ жаңағы жалған ұрандармен, популистік жарнамалар емес, Қайрат, Ерболдарды кезіндегі Павлик Морозов немесе Ғани Мұратбаев секілді неге жастардың кумиріне айналдырмасқа?! Оларды ҰОС соғыс ардагерлерімен теңестіруге тырысып, дау тудырғанша, ұлттың намысын таптатпай, қазақ екенін көрсетіп кеткен ер екенін дәріптесек қой шіркін! Мағынасы мүлде жуымайтын ҰОС ардагерлерімеен емес, Алаш қайраткерлері, «Жас тұлпар» ұйымымен, «Целиноград оқиғасымен» бір қатарда қарастырған жөн емес пе?! Жас ұрпаққа «Желтоқсан оқиғасының» саяси мәселесін алға тартқанша, жоғарыдай айтып өткендей, Қайрат Рысқұлбектің «Мен алаңға қазақ қызын ұрып жатқандықтан келдім» деген бір ауыз сөзінің астында қаншалықты ердің ісі, ұлттың тәрбиесі жатқанын ұғындырсақ кәні?!
     Ол үшін билікті әурелеп емес, өз ұрпағымызға мақтанышымыз ретінде көрсете білсек, желтоқсан құрбандарының нағыз аңсаған арманы орындалған болар еді. Ол үшін «Қайрат Рысқұлбеков» атындағы «Ұлт батыры» деген халықтық атақ бересің бе, жыр дастан арнайсың ба, ән жыр арнайсың ба, өз шаруаң. Тек 16 –желтоқсандағы науқандық шараға айналдырмасаң бопты. Өйткені, тағы да айтам,
     Сенің популистік ұрандарың мен науқаншылдығыңның құны көк тиын!!!

Шығысқа барған сапар туралы жазамын деп желпінгенмен, адами әрі техникалық ақауларға байланысты біраз кешеуілдеп қалдым. Десе де, сүрленген ойдың да шыққаны дұрыс болар деп шештім. Жанып, ұшып барып, алып-ұшып қайта келдік. Не көрдік, не білдік, не түйдік? Көргенімнің бәрін айта беріп қайтейін, Аландық Даниярдан не қалсын?! Дұрысы түйгеніммен бөлісейін.

Түгел түркі баласы көз тігер #Turkvision2014 байқауының іріктеуін де көрдік. Шоубиздің даму жолына, бағытына қызығушылық танытатын жанның бірі ем. Бұл да бір нысан болды. Байқау ұйымдастырушылары өте жақсы дайындалыпты. Сахна сайлы, зал жайлы. Пирамиданы айтам. Жарқ-жұрқ еткен шамдар, көз жауын алар декорация, мың құбылған экран...

Жә, ауыздың суын ағызы бермей, тойдың өзіне келейік. Барлығы туралы әңгіменің қажеті жоқ, өзім ұнатқан немесе ұнайтын әншілер туралы сөз еткім келді. Бардық. Көрдік. Көрген бойда МАРХАБА СӘБИЕВА деген керемет әншіге тап болдым. Бірақ неге керемет екенін, несін ұнатқанымды білмеймін) Әйтеуір әлі тамсанып отырмын.

Жалпы өмірімізде өте маңызды орын алатын болғандықтан, «ақша» туралы түрлі сөз тіркестері, әсіресе, жастар арасында өте жиі айтылады. Көп айтылатыны сонша, тіпті оған өзіміз де мән бермей қаламыз. Кейбірі диалекті, кейбірі әдеби тілде, кейбірі подговор немесе жаргон болса да, сөзіміздің арасында қосарланып жүретіні шындық. Мен сондай сөз тіркестерін тізімдеп, мағыналарын ашып көрсетуге тырыстым. Ендеше кеттік:

Адам баласы бұл өмірге келуінің өзі сүттен басталып, өмір бойы сүтпен қоректене бере алатын тірі организм. Алайда қазіргі уақытта интернетті ақтарып қарасаңыз сүттің адам ағзасына зиян екендігі туралы ақпараттар өте көп. Оған бірі сенсе, бірі сенбейді.

Қоғамда «Адам баласы туылғанда ана сүтін емгенде, кейінінен неге сиыр сүтін ішпеске» деген түсінік қалыптасқан.

Осы жерде сүттің ағзаға зиян екенін біліп тұрып. бірақ ішкісі келетін адамдардың ойына "Өлмек пе, қалмақ па? Ендігі сауал екіұдай" деген Гамлеттің сауалы орала береді, орала береді, орала береді…

Енді осы сүттің құрамын талдап қарайтын болсақ

Лактоза

Сүттің құрамындағы ең зиян нәрсе ол лактоза. Себебі адам ағзасында лактозаны қорытатын фермент жоқ. Сол үшін ол адам ағзасына түскен кезде ол адамның ішіндегі бактериаларға қорек болады. Егерде адам сүтті жиі қолданатын болса онда адам ағзасы латаза деп аталатын фермент бөліп шығарады. Алайда ол адам біраз уақыт сүт ішпей жүрсе бірден жоқ болып кетеді. Бірақ лактозаны қорытатын бұл ферменттің пайда болуының өзі дұрыс емес. Себебі лактоза қорытылғанда олглюкоза мен галактозаға бөлінеді. Глюкозаның жұмыс істеу принципі түсінікті. Ал галактозаны ағза қабылдай алмайды. Сондықтан ол ағзадан шықпай буындарға көздің жанары мен жыныстық мүшелерге жиналады.

Сүттің ақуызы мен май

Сүттің ақуызы негізіненказейн мен клейстерден тұрады. Бұзау сүтті емгенде оның ағзасында соларды қорытатын ренин ферменті түзіледі. Бізде ренин болмағандықтан казеин адамның қанына сіңіп аллергия тудырады. Ол сүттің ақуызын қорытамын деп тырысатын азға көптеп қышқыл бөледі, соның салдарынан адамның бүйрегіне зиян тиеді.

Егер сүт қышқылданбайтын болғанда майынан ешқандай да зиян болмас еді. Себебі қазіргі сүттер тұтынушыға жетемін дегенше қаншама өңдеуден өтеді. Табиғатта сүтті ауамен өңдемейді. Ал біздің ішіп жүрген сүтіміз жәй ғана май емес оттегілендірілген холестерин. Ол адам ағзасына өте зиян.

Кальций

Енді сиыр сүті кальцийдің қайнар көзі деген ең үлкен адасуға келетін болсақ. Иә, сиыр сүтінде сүйекке пайдалы кальций бар. Бірақ ол шамадан тыс көп. Ол кальцийдің бәрін ағза қалай қорытады деп ойлайсыз? Кальций калий мен магниге қарағанда белсенді элемент болғандықтан қолайлы жағдай туа қолса кальций ол элементтерді ағзадан ысырып тастайды. Содан суда өте қиын еритін кальций тұздары пайда болады. Соның салдарынан буындарда, бүйректе тұз жиналады.

Кальцийдің осы қасиетін білген ағза оның сіңуін тоқтатуға әрекет жасайды.

Сол кезде келесідей картина пайда болады. Сүт кальцийге өте бай, сол үшін ағза оның артықтарын барынша ығыстырып шығаруға әрекет жасайды. Ал сүттің ақуызын қорытуға бөлініп жатқан қышқыл қандағы pH қышқылды бөлікке өтіп, оныңм орнын толтырмақ болған ағза кальцийді адамның сүйегінен алады.

Сүт адам ағзасына зиян екендігін білдіңіздер. Алайда сүтті мүлдем ішуге болмайды, ол ағзадағы кальцийді толық жойып жібереді деп есептейтінер қатты қателеседі. Өйткені бұл тек табиғи сүтке ешқандай қатысы жоқ тұжырым болып табылады.

Бүгінгі тас қаланың балалары пайдалы, ауылдың сүтін қайдан аламыз?

Бізге бұл жерде тек пастерленген жоғарыда айтқан зиянды қаситтері бар сүт қана бұйырған…

P.S. Постта пайдаланылған деректер көп уақыт интернетте сүт жайында оқыған мәліметтерге сүйене отырып түйген ойдың арқасында жазылған.

Атырау туралы еліміздің басқа аймағындағылар түгін тартса, майы шығатын жер деп есептейтіні жасырын емес. Және атыраулықтарды шіріген бай деп есептейтіндер де жетерлік. Былай қарағанда соңғы пікірге негіз жоқ емес. Расында да атыраулықтар шіріп жатыр. Бірақ байлықтан емес…
Әңгіменің әлқиссасынан бастасақ. Ақыры денсаулық туралы әңгіме болып жатыр екен. Атыраудың экологиясының денсаулыққа қандай зияны тиіп жатыр, көрейінші деген ойға келдім. Өйткені соңғы жылдары атыраулықтардың денсаулығы өте төмен деп дабыл қаққан пікірлер БАҚ-ты шарлап кеткен еді. Тіпті алдыңғы жылдары «Жас алаш» газеті «Атыраудың халқы бір күнде ұйқысынан оянбай қалуы мүмкін» деп дүрліктірген болатын.
Осындай пікірлерді естіген соң, экологтардың пікірлерін іздедім. Атырау облыстық экология департаментінің басшысы Ербол ҚУАНОВ мырза ауаның ластануына қаладағы кәсіпорындар кінәлі деп жар салыпты. Облыстың бас экологының сөзіне қарағанда ауадағы күкіртсутектің көбеюі қалыпты деңгейден әлдеқайда көп. Құдай сақтасын, Ербол мырзаның сөзіне қарағанда «Жас алаштың» сөзінің жаны бар ма деп қалам.
Хош, не керек, ауаға зиянын тигізгендерді өз көзімен көрейін деп қаланы шарлап шықтым. Бірақ мен дегенде ай жарық дегендей, шыны керек, танауды қытықтайтын түтіні бұрқырап, шаңдатып жатқан кәсіпорындарды көре алмадым))

Бұрын қала сыртында болып, қазір ішіне еніп кеткен Химпоселок


ЖЭО (ТЕЦ) Бұрын осы жақта тұрған болатынмын. Сонда мына мұржалардан қара түтін будақтап жататын. Қазір...)



Атырау мұнай өңдеу зауыты.

Ешқандай түтін жоқ… Алдамшы көрініс болмаса деп үміттенем

Қаланың екінші жағына жол тарттым. Осы жақта бір шаңдатып жататыны бар еді.

Атырау Полиэтилен зауыты. Қаладан бірер шақырым жерде.


ҚазТрансОйл. Ана мұржалардан түтін шықса… шықпаса неғып тұр дейсің?!

Осындай үңірейген зеңбіректің ұңғысындай мұржалардан шығатын түтінді жұтып жүргенімді елестеткеннің өзі қорқынышты екен.
Содан кейін жалма-жан таныс экологқа хабарластым. Одан осы «зеңбіректерден» шығатын түтіннің қаншалықты зияны бар екенін сұрағам.

Саягүл Жұмашева, эколог:
«Бұл жөнінде мен Ербол Қуановтың пікірімен келісем. Кезінде атмосферада күкіртсутектің мөлшерден тыс көбейіп кеткені туралы талай дабыл қақтық. Ол жергілікті тұрғындардың денсаулығына қаншалықты зиян екенін де айттық. Бірақ бұрын облыстық экология департаментінде жасағанымда ауаның ластануына кімді кінәларымызды білмейтінбіз. Себебі соңғы үш-төрт жыл көлемінде ғана бұл мәселе зерттеле бастаған болатын. Зерттеудің нәтижесі міне белгілі боп отыр. Енді нақты іс-шаралар жасауға мүмкіндік бар»
— Ал Атырау халқы бір күнде оянбай қалу қаупі бар ма?
«Жоқ, құдай сақтасын! Ондай қауіп болуы мүмкін емес. Бірақ дәл қазіргі ахуал шынымен қауіпті. Бірақ бірден әсер етпейді. Ептеп еніп, жайлап алатын болса, жылдар өте келе түрлі ісік, құрт аурулары секілді індеттер жайлауы мүмкін»

Зауыттарды шарлап болғасын, кейін қайтпақ болғанда, атасына рахмет, мені тасып жүрген досым Еркебұлан бір жерді көрсетпекші болып қара жолға түсіп берді.
Салып ұрып, қала сыртындағы қоқыс төгетін жерге келдік. Қала сырты деп айтылғанмен, әлгі зауыттардың маңында, қаладан екі-ақ шақырым қашықтықта орналасқан. Ондағы ахуалды көргенде жағамды ұстадым.

Құдды арнайы целлофан-пакет алқабы сияқты



Арасында бір бомж керекке жарарлық бірдеңе іздеп жүр екен…

ҚазТрансОйл-дың артқы жағынан көрініс

Бұны бір көргенде арнайы әлеміштеп-әдемілеген қорған деп ойлап қалуға да болады. Бірақ…


Жақсы емес…

Әрине, экологтардың зауыттар туралы дабыл қағуын жалған деп айтпақ ойым жоқ. Дегенмен мына соңғы суреттерге қарап, кәсіпорындарсыз да ауаның ластануына өзіміз үлес қосып жатқандаймыз. Мына полиэтилен пакеттер шірімейді. Әрі жердің де ластануына себепкер. Одан қалса, қоқысты өртегенде шыққан түтіні қаланы алып кететіні тағы бар.
Жалпы кәсіпорындармен қатар, Атырау тұрғындары өз-өздеріне жасасаған қысастық жасап отырған сияқты. Оған үйге қайтып келе жатып, қаланың ортасындағы мына бір көзім түскен көрініс дәлел бола алады)