Аса қымбатты С.

Хатыңызды оқып қуанғанымды жасыра алмаймын. Арнайы мен үшін анадай фотоны жазбаңызға тіркегеніңізге марқайып та қалдым.
Қарап отырсам Сізді көрмегеніме де 2 айға жуық уақыт өтіпті. Бірақ, соншалықты сағындым деп айта алмас едім. Жоқ, айтатын едім, бірақ ол өзімді де, Сізді де алдау болатын еді. Неге екенін білесіз бе?!
Қарап отырсам соңғы бес жылым телефонда өтіпті. Күн демей түн демей сипалай беріппін. Қайғырсам да, қуансам да жанымнан табыла кетеді. Бірақ, мына дүниенің жалғандығы секілді ондағы жазбалардың бәрі өтірік екенін кеш ұғыппын. Шын жүрегіңнен шыққан сөздерді жазғың ақ келеді ау, бірақ «желіге шығару» деген батырманы басайын деп тұрып, ойланып қаласың. Ойланып отырып, өшіріп тастайсың. Неге?! Өйткені, желідегі «маскаң» бар емес пе?! Біреудің ойынан, біреудің сөзінен қорқасың, жинаған «беделіңді» түсіруден қорқасың, толып жатқан қорқыныш әйтеуір. Бұрыштағы сыраханада отырып бір апта бұрын белгілі бір адамның қабылдауында болған кезіңдегі пафосты фотоларыңа фильтр таңдап отырасың. Ал сыраханадағы фотоларды вацаптағы достарыңа ғана жіберіп, желіге салуға қомсынасың. Блогерсің ғой :(
Бірді айтып бірге кеттім білем, сағынудан келіп шығады ғой… Сізді 2 ай көрмесем де дым сағынбаппын деп айттым ғой жоғарыда, бәрін өлтірген осы желі. Тіпті көршің білмейтін жаңалықты айшылық жердегі адам біліп отырады. Алыстағы ағайының қоңырау шалса, ішіңнен жақтырмай тұрасың, өйткені кеше ғана месенджерде сөйлестің емес пе?!
Қарап отырсам, әйеліммен де арқа-жарқа сөйлесіп отырып бір шәй ішпеппін. Сипалайтыным смартфон. Достармен жолыққанда да бір ойың телефонда отырады. Сондағысы, бір қызықты ой айтылса, дереу желіге салып жіберіп лайк жинап алу :(
Эхх, айта берсең көп қой, қарап отырсам осы әңгімені де бетпе-бет емес, интернетте бөлісіп отыр екенмін…
Шәй ішейікші осы ә?! Смартфонсыз.

Жоғары біліміңіз бар, жұмыс тәжірибеңіз де жақсы. Бірақ сізді мазалайтын кей ойлар бар. Өйткені бүгінге дейінгі жетістіктеріңізді бір сәттіліктің арқасында, сәйкестік нәтижесінде немесе басқа бір себепші арқылы болды деп ойлайсыз, кей нәрселерді тым оңай көріп, жұртты алдаған сияқты сезімде боласыз, бір күні жұрт біліп қалып, бетпердеңіз шешіледі деп ойлайсыз. Бұның аты — Алаяқтық синдромы.

Алаяқтық синдромы деген не?

Алдымен мына сұрақтарға жауап беріп көріңіз:

• Жетістігіңіз сәттілік, дұрыс жер, уақыт немесе бір қателіктің арқасында болды деп ойлайсыз;
• «Мен істей алсам, басқалар да істей алады» деп ойлайсыз;
• Жұмысыңыздағы кішкентай кемшіліктерді қатты уайымдайсыз;
• Кішігірім сынның өзін тікелей сіздің кемшілігіңіз ретінде қатты қабылдайсыз;
• Тағы бір жетістікке, табысқа жеткен кезде, тағы да басқаларды алдағандай сезімде боласыз;
• Бір күні басқалар сіздің жұртты алдап жүргеніңізді, негізінде соншама қиын жұмыс емес екенін түсініп қалады деп қорқасыз.

Алаяқтық синдромының бір қызық жері — сіз табысты адамсыз. Тек мұны қабылдай алмайсыз. Резюмеңізді қарап тым артық жазғандай көресіз, болмашы нәрселер жазғандай боласыз. Жұрт жақсылығыңызды айтып мақтаса, тым артық артқандай болады.

Бұл синдромның себеп-салдарын анықтап, құтылу жолдарын іздеп көрейік.

Неге бұлай?

Әлемдегі мәселелердің негізі — ақымақтар мен фанаттар өздеріне қатты сенімді, ал ақылдылар күман толы.
Бертран Рассел, ағылшын философы

Психологтардың айтуынша бұның бір себебі: Даннинг — Крюгер эффекті. Яғни ақымақтау адамдардың өз деңгейлерін шынайы бағамдаулары үшін тәжірибелері және біліктілігі жетіспейді. Сондықтан да олар өздерінің кереметтіктеріне аса сенімді, тіпті негізінде олай болмаса да. Ал тәжірибелі адамдар бұрынғы қателерін, кемшіліктерін білгендіктен, сараптай алу қабілеттері болғандықтан өздерінің мүмкіндіктерін төмен бағалайды, тіпті өздерінікі дұрыс болса да. Бәлкім осының салдарынан болар, төмен деңгейдегі немесе интеллекті төмендер жақсы жерде қызмет етеді де, ақылдылар оларға қызыға қарайды?

Жыныстық тұрғыдан қарайтын болсақ, синдром әйелдерде көбірек кезігеді екен. Мұның бір себебі — әйелдің өзін еркектен төмен көруі болуы әбден мүмкін. Бірақ соңғы зерттеулерге қарағанда, табысты еркектерде де бұл синдром байқалады. Өнер адамдарында, ғалымдарда, шығармашылық адамдарында жиі байқалатын құбылыс. Мысалы, Эйнштейн өзін алаяқ сезінген, «неге адамдар мені соншама қатты бағалайды, пәлендей қиын ештеңе ойлап тапқаным жоқ қой» деп.

Отбасы факторы да маңызды. Кішкентайынан ең мықты нәтиже көрсету талап етілген отбасының балалары есейген кезде өз жетістіктеріне сенбейді-мыс. Олардың ойынша біреудің көмегі, жақындардың қолдауы немесе сәтті оқиғаның арқасында болған нәрсе деп қабылдайды. Сондай-ақ кішкентайынан көп сыналатын балаларда да болады. Өскен кезде әр ісінің сыналуынан қорқатын болады.

Қалай жеңуге болады?

1. Мәселені түсініңіз
Алдымен сізде осындай мәселе бар екеніне көз жеткізіңіз. Алаяқтық синдромы байқалатын адамдармен сөйлесіңіз. Пікірталасыңыз. Қолдаңыз бір біріңізді.

2. Сараптама жасаңыз
Жетістік, табыстарыңызды саралап шығыңыз. Шынымен кездейсоқтық немесе сәттілік пе, әлде шынымен өзіңіз қол жеткіздіңіз бе? Ой елегінен өткізіңіз. Батыл болыңыз. Өзіңізге сеніңіз. Өз бағаңызды біліңіз.

3. Кәсібилігіңізді тексеріңіз
Өзіңізден тәжірибелі адамдармен салыстырудың қажеті жоқ. Жас мамандармен, жаңа түлектермен жұмыс істеңіз. Нені жақсы істей алатыныңызды, тәжірибеңізді байқай аласыз.

4. Перфекционист болмаңыз
Әр нәрсенің ең кереметін жасауға тырыспаңыз. Ең мықтысы сіз болу керек деген нәрсе жоқ.

5. Жетістікке қуаныңыз
Болмашы нәрсе, кішкентай жетістік демей әр табысыңызға қуаныңыз. Оны иемденіңіз. Атап өтіңіз. «Жуу» дәстүрін ұстаныңыз. Бұл маңызды!

6. Өзіңізді дамытыңыз
Біліктілігіңізді арттыратын дәрістер алыңыз. Өз салаңыз бойынша білім іздеңіз. Бір нәтижеге жету үшін емес, өзіңізді дамытуға тырысыңыз.

7. Бетпердеңізді шешіңіз
Алаяқ болмаңыз. Маскаңызды шешіп тастаңыз. Жалғыз сіз ғана мұндай емес екеніңізді біліңіз. Батыл әрекеттер қылыңыз.

Об авторе
Рекомендовать читать Алишера Хичкока, этой — дешевой пародии на Стивена Кинга, и тут же быть проклятым вами? Нет уж, извольте. Просто иногда в зарисовках Алишера розовой нитью проходят какие то знакомые образы и события. Почему розовой? Помните, когда лук жаришь, он в начале так красиво розовеет?..

---

Алишер Хичкок. «Чмо в ауле Шеңгелді»

Было отвратительное осеннее утро. Антициклон с Китая вот уже неделю терроризировал небо и без того убогой село Шеңгелді. Фермер Уәйіс, еще считающий слово «фермер» неологизмом, а потому всегда представляющийся как «шаруа» или «жүрген бір қарақазақпыз ғой», традиционно выходил из дома под выкрики жены:
— Чмо же ты конченый!
Подходив к кусту, где он по очереди с любимой собакой Бөрібасар справляет малую нужду, он механически совершил ритуал, который длится уже сорок пять лет. Сначала стряхнул куст на предмет наличия ос и всяких тварей, которые могли ужалить за мужское естество. Потом рассматривал грунт па предмет опорожнения со стороны Бөрібасар, и увидев лужку — успокоился (это была такая, мужская-зоологическая солидарность, что ли). Убедившись в здравии единственного на свете друга, Уәйіс одной рукой достал сигарету, другой — член (он был амбидекстром, еще не зная этого слова). Озирая туманный даль, который еще скрывает пасторальный пейзаж его луковых полей, он не без удовольствия начал отпускать дым сверху и струи снизу. Почуствовав сзади пристроившийся в очередь Бөрібасар, он мысленно представлял его виляющим хвостом, и решил немного пытать, занимая место максимально дольше. Вдруг струйка резко остановилась. Причиной была нервный пьезоэлектрический импульс с головного мозга прямо туда. Дело в том, что за эти минуты туман рассеялся и на взор Уәйіс предстало… абсолютно голое поле!

Сказать, что Уәйіс охренел, значить ничего не сказать. Его руки и ноги тут же оказались под властью неуправляемой судороги. Резкий прилив крови к ушам дал возможность впервые в жизни не услышать упреки сварливой жены, которая тоже заметила, скажем так, пропажу.

Но боялся Уәйіс не этого вполненормального явления для сельской местности. Дело в том, что на днях какой то коммерсант оставил задаток в три миллиона теңге за пятьсот тонн лука. Как человек этот коммерсант сразу не понравился, странный какой то был. Торговался богом забытом захолустье и постоянно по мобильному говорил о политике. В его лексиконе как то странно сосуществовали слова «шіріген пияз болмасын, жақсы ма?» и «люстрация второго поколения управленцев»(?). Контрастные выражения этого крутого мэна дала понять, что человек запросто может пристрелить при срыве сделки.

Самые черные ожидания Уәйіс оправдались. Издалека замаячил «Nissan Patrol» и несколько грузовиков. Тут то Уәйіс и упал в обморок…

… Когда очнулся, он даже не удивился, что лежит связанной в багажнике. Ему оставался только смириться верной смертью и прислушиваться разговорам в салоне.

— Геройхан, ты обе руки связал этого чмо? — гаркнул кто-то.
— Зачем так строго, Мухтар, только одну руку привязал, а что? — ответил собеседник.
— Надо было оба связать, герой ты мой!
— Зачем?
— Потому что этот чмо — амбидекстр…