«Ішетін дым жоқ» ©Ақзере

«Қалай ғана білмегем? Қалай ғана білмегем… Жауабы — мұрнымның алдына тұрғанда, қалай ғана иісі де келмеген? Әбіл-ай!!!». Жұмамұрат Саймон ауыр күрсінді. Абақтының керуетін сықыр еткізіп, нешінші рет аунап түсті…

Бәрі, бәрі жақсы басталып еді ғой нақ! Кент канцеляриясынан «Антуан Шәріп хан кентіміздегі ең мықты шаруа қожалығын көргісі келеді» деді. Әп сәтте күйлі шаруа қожалықтарының тізімі жасалды. Таңдау – тезек басып сатудан

Бүгін маған жазылған құттықтау каменттерін оқып отырып, Нұрғисаның бір жайтты еске түсіріп жіберді. Сіздермен бөлісейін дедім:

Шамамен 2003 жыл болуы керек. Ол кезде де КерекИнфо админімін. Түркияда студент кезім. Гүлчин деген түрік қызым болды. Сол қызбен бір ренжісіп қалған кездерім болуы керек (негізі қыздармен 1000 рет ренжісіп, 1000 рет татуласатынмын). Бір ой келді Гүлчинге сюрприз жасайын дедім. Керекинфо форумындағы қолданушыларға өтініш тастадым, Гүлчиннің номеріне «Arshat seni seviyor» (Аршат сені сүйеді) деп SMS жіберіңдерші дедім. Қазақстан, Ресей, Түркия, Қытай, Америка, Корея, Моңғолия сияқты неше түрлі елден SMS барыпты Гүлчиннің номеріне. бір мәз болып қалып еді.

Ол кезде флешмоб деген түсінік жоқ, идея қарайтын Google жоқ. Бәрі оригинал еді, ойлай алатын едік, ойланатын едік. Романтика бар еді. Қазір білмеймін, заман өзгеріп келе ме бұрынғыдай ой, бұрынғыдай романтика жоқ сияқты. Әлде мен байқамаймын ба қазіргі жастардан?..

Сіздер де өткен жылдардағы романтикалық сәттеріңізді бөлісе отырыңыздар.

Даннинг-Крюгер эффекті — ақымақ адам қателеседі, бірақ өзінің топастығынан қателігін түсіне алмайды. Толығырақ айтқанда: Білімі, біліктілігі төмен адам қате шешім шығарады, сәтсіз әрекет істейді, алайда төменбіліктілігінің кесірінен өз қателігін түсіне алмайды.

Қателігін түсіне алмау өзінікі дұрыс екеніне сенімді ете бастайды, осылайша өзіне деген сенімділігі арта бастайды және өзін жоғары бағалай бастайды. Даннинг-Крюгер эффекті психологиялық парадокс, төменбіліктілер өздерін профессионал санайды, ал жоғарыбіліктілер өздеріне күманмен қарайды.

Яғни, ақымақтау адамның өз деңгейін шынайы бағамдауы үшін тәжірибесі және біліктілігі жетіспейді. Сондықтан да өзінің мықтылығына аса сенімді, тіпті негізінде олай болмаса да. Ал тәжірибелі адам бұрынғы қателерін, кемшіліктерін білгендіктен, сараптай алу қабілеті болғандықтан өзінің мүмкіндіктерін төмен бағалайды, тіпті өзінікі дұрыс болса да. Бәлкім осының салдарынан болар, төмен деңгейдегі немесе интеллекті төмендер жақсы жерде қызмет етеді де, ақылдылар оларға қызыға қарайды?

Қазіргі заманның нашар тұстарының бірі: өзіне сенімділердің ақымақ болуы, ал кішкене болса да ой-қиялы мен түсінігі барлардың күманға толы болуы және тәуекелге бара алмауы. © Бертран Рассел

Алаяқтық синдромы туралы бұрын жазған едік, мына жерден оқыңыз.

Крюгер мен Даннинг осы тақырыпта түрлі эксперименттер жасаған екен. Солардың нәтижесі бойынша адамдар қай салада болмасын мына басты 3 пункт төменбіліктілерде кездеседі:

• Өз мүмкіндіктерін асыра бағалайды;
• Басқалардың жоғары деңгейін адекват бағалай алмайды;
• Өз біліксіздіктерінің тереңдігін түсіне алмайды.

Бір эксперименттен кейін бір бірінің нәтижелерімен танысып шығуға беріпті. Жоғарыбіліктілер өздерінің деңгейлері жоғары екенін түсініп, өздерін төмен бағалауды қойып, өздеріне деген сенімділіктері арта бастаған.

Ал төменбіліктілер жоғарыбіліктілердің нәтижелерімен танысса да, бәрібір өз ойларынан айнымапты, өйткені басқалар өздерінен жоғары болады деп ойлай алмайды.

Жалпы таныс жағдай ма? Біздің қоғамда, саясатта, өнерде, ақпарат саласында, спортта, мемлекеттік қызметте, ғылымда көп кездеседі. Менмендік, тәкаппарлық, өзімбілемшілік, менсінбеушілік басым болады мұндай типтерде. Резюмесінде «ағылшынды сөздікпен білем, Ворд білем» деп жазатындар, кез келген тақырыпта сарапшы болып пікір айтатындар, болмашы нәрселерді ғылым деп лепіріп отыратындар, Шыңғысханды қазақ дейтіндер, интеллектсіздіктерін костюм-шалбармен жауып жүретіндер, өз саласын жақсы білмесе де басшылығымен бірге көтеріле беретіндер, талантсыз «шығармашылық» адамдары, токшоуларда су әңгіме айтып отыратын «тұлғалар», логикасыздықтарын дін, діл, тілмен бітейтіндер, нашар семинар-тренингшілер, тобыр юмористері — осы эффектке сай адамдар.

«Надандықтан білім іздеу емес, өзіне сенімділік көбірек туады» © Дарвин

Қалайсыздар? Керекке түрі жаман жазбалар жазам деп, қырық түрлі уәде беріп алып, жоқ болып кеткеніме бір жылдан аса уақыт болыпты :D.Дәл қазір миымда «жазайын» деп ойға алған ештеңе жоқ. Миым тартылып қалған көлдің орны сияқты болып тұр. Оның үстіне «менің шимайым кімге керек?», «кім оқиды мені?» сияқты сұрақтар санамды езгілеп тастаған. Оған қосымша бойдағы түрі жаман жалқаулық, енжарлық бәрі қабаттасып Арайлыны төрт жылдың ішінде «лузерге» айналдырып жіберді. Адамдар өз жастық шақтарын студенттік өмірімен байланыстырады. Ертең 30 жасқа таяғанда ізімнен ерген сіңілдеріме, бауырларыма «жастық шақтың қадірін біліңдер» деп ақыл айтып отыратынымды ойласам жастыққа етбетіммен жатып жылап алғым келеді. Сөйте тұра 4 жылғы студенттік өмірімді нәтижелі іс пен әрекетке емес өмірге өкпе айтуға арнағаныма сене алмай жүрмін. Ия, менің баааақандай төөөөрт жылым көз алдымда желге ұшып кетті. Миымды, ұйқыны жақсы көретін денемді сәл қозғалтсам менен кішкене болсын "қоғамға пайдалы" адам шығар еді ау деп ойлаймын. Ойлаймын да, ауеееер күрсінем *lol*:J. Енді міне, ұятым ұйқы берер емес. Сіздер «22 жасар қыз өзіне не керегін білмейді» дегенге сенесіздер ме? Айтқандай менің жасым 21 де екен ғой. Кеше біреу жақында 23-ке келесің дегендей көзім жасаурап, көңілім босап кетіп еді. Тоқта, мен 21-ге былтыр ғана келіп ем ғой деп есімді жиып алдым. Осы жаста керемет жетістіктерге жетіп, қоғамға, айналасына пайдалы болып жүрген құрбыларымды көрсем, басым төмен салбырап, сүмірейем де қаламын. Неге бұлай дейсіз ғой. Басты себеп: менің мақсатым жоқ. Сырттай танитындар мұны оқыса менен теріс айналып кететін шығар. Рас, менің нақты мақсатым жоқ. Алдағы өмірім бұлыңғыр. Жасағым келетін дүние көп. Бірақ қайсынан бастарымды білмеймін. Бала кезімде журналист болуды армандадым. Теледидардағы жаңалық жүргізетін апайларды көріп, солар сияқты хабар жүргізіп ойнайтынмын. Құдай тілеуімді беріп журналистикаға түстім. Жалқаулығымның және мектептегі «жұлдыз ауруына» шалдығуымның кесірі тиіп грантқа ілікпедім. КазГУ қалды жайына. Осылайша шүкірімді айтып Таразды місе тұттым. «Бұл жерден де мықты адамдар шығып жатыр ғой» деген ой санамда қылаң берген сәттен бастап бәріне немқұрайлы қарайтын болдым. 2 курс оқып жүргенде журналист болу үшін дипломның да, жарты бет қағаз үшін тырмысумен өтетін төрт жылғы оқудың да қажеті жоқ екеніне көзім әбден жетті. Дәл осы сәттен мамандығыма деген қызығушылық жоғалды. Қалған екі жылды әке-шешемнің несие алып оқытқан ақшасы үшін оқыдым десем өтірік айтпаймын. Сабаққа баруға бір ғана мотивация болатын. О құдіретті мәхәббәт пәтшағар! Өзімнен бір курс жоғары оқитын Е. деген жігіт осы жазбаны оқып отырса, «бала шағаңның қызығын көр, айналайын» деп бата бере салайын. Соның көзіне түсу үшін өлең де жаздым, іс-шараларға қатыстым, әдеби клубтың жетекшісі болдым. Арманыма жеттім дегенде шектен тыс қиялилығымның кесірінен ол жігітпен қош айтысып тындым. Болды бітті. Мотивация өлді. Әрі қарай бәрі қорқынышты кинодағыдай өрбіді. Әйтеуір өзімді қатты ұстағанымның, әжемнің өйт, бүйт, оны жасама, мынаны жасама деген апта сайынғы айқайының арқасында және тәрбиелеген үлкен әжемнің (марқұм) жиі түсіме кіріп «сигнал» беруінің арқасында өліп қалмай, бүгінгі күнге жетіп, ертең диплом алайын деп отырмын (көрімдік дайындай беріңіздер);). Ешкім мені осыншалықты әлсіз адам деп ойламайтын шығар. Ендігі өміріме үлкен мотивация қажет. Махаббат емес бірақ) Өлең жазатын, сәл қиялилау, шектен тыс сезімтал, арманы тым көп, тек діттеген айқын мақсаты жоқ,өмірлік ұстанымы қалыптаспаған,әлі ештеңеге қол жеткізбеген 22 жасар қызға қандай ақыл айтар едіңіз? (күйеуге шық деу жоғынан). Ия, адам 40 жасқа келіп те өзіне не керегін түсінбеуі мүмкін. Ал мен өзімді тезірек тапқым келеді. Алға жетелейтін жалғыз серігім — сенім. Менің де құдайдан үмітім бар ғой) Айтпақшы, ертең мені бір жерлерде жолықтырып қалып, «мәәә сен сондайсың ба не?» деп таңырқау жоғынан). Дилетант болғым келмейді. Профессионал болсам деймін. Бар болғаны осы. «Керектік» оқырмандар, блогерлер қазақтың кішкентай ғана сары қызына азғантай ғана ақыл беріп, жол сілтеуге келгенде сараңдық таныта қоймас.)Мен сіздерге сенем!

Бұны мына сілтемедегі qamshy.kz/Home/show/8911 мақалаға қатысты жазып отырмын.

Былай депті:

1. Алаш алаш болдым деген кезең. 500 жылдай бұрын. Алты алаштың бір бұтағы — қатаған руын қырған кім? Қалған бес Алаш емес пе? («Ей, Қатағанның хан Тұрсын,… есігіңе келіп тұр, шашқалы тұр қаныңды, алғалы тұр жаныңды» — Марғасқа жырау.). Мағауинге сенсек, арбаның күпшегінен бойы асқан қатағандық еркеккіндікті түгел қырылған. Қырған. Қазақтың ханы Есім хан және оның қазақтың өзге бұтағынан жиналған қалың аламаны геноцид жасаған. Еркегін қырып, әйелін күң, баласын құл еткен. Өз бауырының. Қалмақтың, ойраттың баласын емес. Иә, ол заманды да ақтап алатындар табылар. «400 жыл бұрын, ондай-мұндай, Шыңғыс тұқымы, о кезде солай еді, қатаған Тұрсын хан сепаратист болды, бәлду-бәлду» дегендей. Бірақ, оған ерген мыңдаған жұрттың не жазығы бар еді? Сондықтан, мойындап қоялық, біз мемлекет болып хандық құрған заманда-ақ өз бауырын, туыс тайпаны тұтас қырып тастай алған, геноцидке барған жұртпыз. Ақ түйеге мінген Асан Қайғының соңынан ерген «Ақ қаз» сипатты періште кейіпті лирикалық халықты елестетпей-ақ қоялық.

Тұрсынхан сепаратист болып қана қойған жоқ. Есімхан мына жақта қалмақпен әлек болып жатқанда, Тұрсынхан ана жақтан Есімханның ордасы Түркістанды келіп шапты – халқын қырды. Автор Тұрыснхан осы әрекетін жалғыз өзі жасады деп ойласа керек, «жұртының не жазығы бар еді?» дегеніне қарағанда. Бір жақтан қалмақ жағадан алып жатқанда, екінші жақтан Тұрсынханның жасаған шапқыншылығына жалғыз Тұрсынханның өзі айыпты болса, онда Есімханның опасыз сепаратистерге көрсеткен жазасы да жалғыз Есімханның өзіне тиесілі болмай ма? Яғни, автордың логикасын жалғастырсақ, Түркістанды шабуда қатағандар жазықсыз болып, тек Тұрсынның өзі ғана кінәлі болса, онда дәл солай Есімнің жазалау шаралары үшін де қалың қазақты айыптамай, жалғыз Есімді айыптау керек болады. Авторымыз бұны ескермепті.

Сосын автор айтқандай қатағандар түгел қырылған жоқ. Бүгінде Ташкент қазақтарының негізгі бөлігін шаншқылы руы құрайды. Міне сол шанышқылылар қатаған тайпасының ішіне кіретін бір ру. Жалпы, қатағандар бүгінде өзбектердің де арасында бар және саны жағынан ең көп тайпалардың қатарында (иә-иә, өзбектердің де бір бөлігі қазақтар секілді руға бөлінеді, көбі бұны біле бермейді). Автордың айтып отырған заманында қазақ хандарының қарамағында болған тайпаларды бүгінде біз қазақтар деп айтамыз, ал өзбек хандарының қарамағында болғандарды өзбектер деп айтамыз. Ол заманда бүгінгідей ұлттардың айқын бөлінуі болмаған. Сондықтан «қазақ өз қазағын қырды» деуден бұрын осы жәйтті ескерген жөн. Дегенмен, келісем, ол кезде өзбегі де, қазағы да діні мен тілі ортақ жұрттар еді. Бірақ сол кездегі әдеттерге бүгінгі заманауи көзқараспен баға беру қаншалықты орынды? Ол заманда кез-келген билеуші дәл жоғарыдағы аталғандай жағдайда егер қолынан келіп тұрса Есімханның қолданған шарасын қолданар еді. Басқа жұрттарда да ондай мысалдар жетерлік. Енді сонысына қарап, ол ұлттарға «сен баяғыда үйткенсің-бүйткенсің» деп, ғасырлар бұрынғы (жаңа замандағы емес!) бір оқиғаны көрсетіп бүгінгі терминологиямен «сен геноцидке барған жұртсың» деп отырсақ, нағыз қуғынбайдың өзі болар едік. Автор дәл сондай тірлікпен айналысып отыр.

2. Мақұл, бері кеттік. Шамамен, 300 жыл бұрын. «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» дәуірі. «Жоңғар деген жалмауыз келіпті, бейқам жатқан, бейбітшілік сүйгіш, ересен момын, кінәсіз жұртты шауыпты» деген миф. Әдемі, өтірік һәм жылымшы миф. Құдды сол жоңғар деген «бабай-жұрт» аспаннан түскендей. Олар біздің өте жақын туыс, тұрмысы бірдей, діні мен тілі ғана аздап бөлектеу халық еді. Сыймадық. Малымыз сыймады, кеудеміз, кегіміз маза бермеді. Бүгін ол жұрттың жұрнағы кино түсіре алмайды, әйтпесе қазақ деген «қанішер жұрттың» жоңғар ауылын қалай өртеп, малын айдап алып, қызын бөктеріп әкетіп, ұлын құлдыққа салғаны жайында қанша картина түсірген болар еді. Жарайды, соғыстың аты соғыс, екі жақ та қарап қалмады дейік. Алайда, Қаратауға дейін босып, жол бойы мәйіті шашылған қалың қазақ түгелдей жоңғар қылышынан өлді ме екен? Босқан жұрттың аштыққа ұшырамағанына, індет пен дерттен, қатігездік пен ішкі шапқыннан да қырылмағанына кепілдік бере аласыз ба? Рухани кемел, бірлігіміз ғажайып, керемет жұрт болсақ, неге жеңілдік, неге Сарыарқаны қиып, тастап, босып кеттік? Арқа мен шығыстағы көп рулар елу жылдан соң ғана өз атамекеніне оралды. Қытай арғы жақтан жоңғарды тоздырған сәтте біз де жеттік батыстан. Қырғынның көкесі сонда болды. Рас, ата кек дерміз. Алайда, ол жұртты да геноцидке ұшыратқанның бірі біздің бабалар еді. Қайда әлгі, «біз деген мал баққан елміз, өз-өзімен тыныш жатқан елміз...» деп келетін қанатты сөздер?

Негізі, бірдеңе жазар алдында сол туралы біраз ақпараттанып барып жазған дұрыс. Шығысқа қарай жоңғар жеріне шапқыншылық жасаған қазақтар емес, керісінше шапқыншылық шығыс жақтан қазақтардан басталып жолай жатқан көптеген халықтарға жасалды, жоңғарлар тарапынан жасалды. Бұны мен ойлап тапқан жоқпын. Бұны атақты тарихшылар (тек қазақтардың тарихшылары ғана емес!) жазып кеткен, сол замандарда жазылып кеткен қытай, орыс, мұсылман деректерін негізге ала отырып жазған. Бұны жоққа шығарғың келсе, нақты құжаттарға сүйене отырып жазарыңды жаз. Алайда авторда ол жоқ – бос сөздер ғана.

Жалпы, тарихтың әр кезеңіне қарасаң, дәл осы аймақта шапқыншылықтардың бағыты шығыстан батысқа қарай болғанын көреміз – ғұндар да, одан кейінгі Түрік қағанаты да, Шыңғысхан да, кейінгі жоңғарлар да – бәрінің бағыты шығыстан батысқа қарай болған. Соған қарағанда, ертеректе қазіргі Монголия тұрған жерде жасағандар үшін өз жерлерінен көрі бергі жақтың жерлері көбірек тартымды болған ғой деймін – жайылымдары, шаһарлары, Жетісу, Еділ-Жайық аймағы, Арқаның жайылымдары, Орта Азия шаһарлары, климаты жағынан.

Айтқандай, жоңғарлар да өз жерлерін қанағат тұтпай – жер, жайылым жетіспей – бергі жаққа шапқыншылық жасады. Күллі бүгінгі қазақ жерін ғана жаулап алып қана қоймай, ноғайды, башқұртты, татарды, Солтүстк Кавказ халытарын, түркіменді де шауып, Ташкент, Сайрам, Таразды алып, тіпті Самарқанды шапқан кездері де болған. Бұл шапқыншылық ноғай, қарақалпақ пен қазақтарға тіпті ауыр тиді. Автор былай дейді: «Рухани кемел, бірлігіміз ғажайып, керемет жұрт болсақ, неге жеңілдік, неге Сарыарқаны қиып, тастап, босып кеттік?». Баланың сөзі сияқты екен. Балақай, өмірдің заңдылығы солай – бірде жеңесің, бірде жеңілесің. Негізі руханилік халықтың басқа бір халықтан жеңілгенімен немесе жеңгенімен белгіленбейді. Сол сияқты қанша жерден тұтас бірлігі жарасқан ел болсаң да жауыңның әскері егер мықты болса, одан сөзсіз жеңілесің. Жалпы, «бірлігіміз жарасқан елміз» деген ол қазіргі замандағы ұранымыз. Бұл ұран бүгінгі еліміздегі бірлікті дәріптеу үшін, ұлттар достығын насихаттау үшін айтылады. «Неге жеңілдік?» дегеніне қарағанда автор все таки жоңғар шапқыншылығын мойындайтыны көрініп тұр. Ендеше автордың «қазақ жоңғарды оңдырмады» дегеніне қайта оралсақ. Қазақтар тек өз жерін азат етті. Шапқыншылықпен келген жоңғарды расында да оңдырмады. Бірақ Жоңғарияны жойып, халқының 90 пайызын қырып тастағандар ол қытайлар. Бұны да мен ойлап тапқан жоқпын. Бұны тарихшылар нақты тарихи деректерге сүйне отырып жазып кеткен.

Енді бір сөзінде автор былай депті: «Жарайды, соғыстың аты соғыс, екі жақ та қарап қалмады дейік. Алайда, Қаратауға дейін босып, жол бойы мәйіті шашылған қалың қазақ түгелдей жоңғар қылышынан өлді ме екен? Босқан жұрттың аштыққа ұшырамағанына, індет пен дерттен, қатігездік пен ішкі шапқыннан да қырылмағанына кепілдік бере аласыз ба?»

Авторға. Ендеше сен соны нақты құжаттармен дәлелде. Сосын барып жаз. Әйтпесе мына сөзің «Сталин «атылсын» деп қол қойған құжаттардың подделка емесігіне кепілдік бере аласыз ба? Қол қойып жатқан кезінде сіз оның жанында шырақ ұстап тұрып па едіңіз?» деген сияқты екен. Яғни бұлай (ешқандай нақты дәлелсіз) кез-келген нәрсені жоққа шығаруға болады. Жалпы, аштықтан қырылған кез кітаптарымызда «аштықтан қырылды» деп, обадан қырылған кез «обадан қырылды» деп жазылған. Бәрін бір ботқаға араластырып отырған тек сен ғана сияқтысың.

Автор жазбасының үшінші пунктінде былай деп сұрапты: «Неге сол кезеңде рухани тұтас, бекем жұрт екеніміз рас болса, Ресей империясымен лайықты, тасқа басылған өркениетті келіссөздер болмады? Елді сақтаудың ішкі-сыртқы, элитаралық келісімдері неге жасалмады? Территориялар, құқықтар мен шарттар неге белгіленбеді?»

Балақай, ол кезеңде қазақ елі рухани тұтас, бекем жұрт болды деп саған кім айтып еді? Қай жерден оқыдың? Сілтеме бере аласың ба? Өзің ойдан шығарып алдың, солай ма? Ол кезең, бүгінгі тілмен айтқанда, кризистік кезең еді. Сосын, сен айтқандай, келісім-шарттар болмады емес, болды. Мәселе, келісім-шарттардың болмағанында емес, сол болған келісім-шарттардың жиі бұзылуында еді – күштінің тарапынан, әрине. Нәтижесінде – соғыс. Қылышпен зеңбірекке шапты деп налисың. Біле білсең, балақай, сол Исатай-Махамбет, Кенесары, Сырым, Амангелділердің зеңбірекке қылышпен шабуының арқасында, және басқа да қазақ даласындағы көптеген сондай көтерілістердің арқасында бүгін біз ел болып отырмыз. Ресей империясының құрамында, одан СССР заманында бүгінгі Ресей территориясын мекен еткен қаншама халықтардың (Мәскеудің саясаты арқасында) жоқ болып кеткенін автор біле ме екен? Автордың ойынша, Мәскеу сол құрдымға кеткен халықтарға көрсеткенін бізге бір бауыры бұрып тұрғанынан көрсетпей аман қалдырған ба екен? Жоқ, әрине. Көтерілістер Мәскеудің бас ауруы еді (оларды басу қаншама қаражат, күш жұмсалатын, сыртқы соғыстарға кедергі келтіретін). Мысалы, Ресей империясының Бірінші Жаһан Соғысында жеңілудегі бір себебі ел ішінде қазақ-қырғыздардың бас көтеруі еді. Егер зеңбірекке қарсы ең болмағанда қылышпен де шаппай үнсіз отыра бергенінде қазақтар да Ресейдің құрамына кіріп жоқ болып кеткен халықтардың тізіміне енер еді.

Автор Кенесары қырғызды қырғыз болғаны үшін шапқандай етіп жазыпты. Кенесары өзіне қосылып Ресейге қарсы тұрмағанның бәрін шапты – қырғызды да, қазақты да. Егер ұрыс алаңынан қашқандарды атуға бұйрық болмағанда, кім біледі, бәлкім фашистік Германияны советтер жеңе алмас па еді. Сол сияқты Кенесары да жауына қарсы тұрудан бас тартқандарды шапқан.

Еңлік пен Кебекті айтып басталатын абзацына қатысты. Балақай, мынаны жадыңда тұт, қазақтар да басқа халықтар секілді идеал емес. Идеал қоғам әлемде тіпті жоқ. Мәселе қазақтарда емес, сенде секілді, өзіңмен-өзің күйіп пісіп отырған. Неғұрлым идеал қоғамның жоқ екенін тезірек түсінсең, соғұрлым жүйкеңе жақсы болады. Автор қазіргі заманда отырып алып өткен ғасырлардағы оқиғаларға байланысты мынадай сұрақ қояды: «Қалқаман-еңлік-қодарлардың қылмысы садақпен атып, ат құйрығына байлап, таспен шөкелейтіндей қылмыс па еді?». Автор бауырым, әр заманның өз әдеттері, заңдары бар. Мәселен, болашақта сенің пәленбайыншы ұрпағың былай деп налып отыруы мүмкін: «неге қазақтар гомосексуализмді жаман көрді, гомо-транссексуалдардың қылмысы оларды келемеждеп, ұрып-соғып, сол ұрғанын видеоға түсіріп интернетке тарататындай қылмыс па еді?» деп налып отыруы бек мүмкін. (Дегенмен гомоларға қарсы жасалған осы әрекеттер біздің қазіргі заңдарымызға сай болмауы мүмкін. Сонда да тек қазақтар ғана емес, қазақстандықтардың басым бөлігі сол әрекеттерді құптайтынына сенімдімін). Ал автордың тізіп кеткен оқиғаларындағы жазалардың барлығы дерлік сол замандағы заңдар бойынша кесілген жазалар еді! Сол қоғамдағы өз заманына сай жазалар.

Келесі абзацында автор Абай туралы айтып келіп, соңында былай дейді: «Яғни, біз бір 120-ақ жыл бұрын да қамсыз, қарекетсіз, асылын қадірлей алмайтын, шығармашылық пен ғылымды бағаламаған қараңғы жұрт болдық. Рухани кемел болғанымыз, сандырақ»

Авторға:
Ғылым-образование жағынан артта болғанымызды біреу терістеген бе еді? Еш жерде қазақтарда ғылым керемет еді деп жазылмаған сияқты еді. Ендеше мына сұрағың не? Жалпы рухани кемел болу мен сауатты-оқыған болу екеуі бір нәрсе ме? Жоқ, әрине. Адам ғылым түгілі, бір әріпті де білмейтін болуы мүмкін, бірқ рухани бай болуы да мүмкін. Университеттік дәрежелері бар керемет академик болуы да мүмкін, бірақ рухани кедей болуы да мүмкін. Сондықтан автордың «ғылым-білімді бағалай алмадық, сондықтан рухани кемел болғанымыз – сандырақ» дегені автордың басында ботқа қайнап жатқанынан басқа ештеңені де аңғарптайды. Жалпы, «рухани кемел болдық» дегенді автордан естіп отырмын. Кім қай жерде солай дегеніне сілтеме берсеңіздер. Тіпті біреу расында да солай деген болса да, сол сөзге бола осыншама шүйлігіп, тарихтан сөз қозғаған болып бәрін ботқа сияқты араластырып бірдеңені дәлелдемек болып жазба жазу деген енді… қырт адамның тірлігі.

Төртінші пунктіге қатысты. Заманауи қарумен қаруланған полктен жеңілсе ол рухани дамыған асылтекті ұлт болмағандығымыздан емес, ғылым мен техникадан артта қалуымыздан. Бұған рухани кемел, асылтекті болудың немесе болмаудың қатысы жоқ. Бір нәрсені екінші бір басқа нәрсемен шатастырып отырсың. «Миллиондап аштыққа ұшырағанда әлемдік баспасөзге геноцид туралы фото-дәлел-айғағымен хат жеткізетін сауатты бір тілшінің болмауы» депті. «Әлемдік баспасөзге» дейді, 30-шы жылдардың басында)))). Балақай, Біріккен Ұлттар Ұйымының 1945 жылы құрылғанын білесің бе? Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы болса тек 1948 жылы қабылданды. Сосын КСРОның қандай жабық мемлекет болғанынан хабарсыз сияқтысың. Қысқасы, бұл жөнінде көбрек оқуың керек. Ал репрессия кезінде бауырын ұстап бергендер болса, ондай сатқындар барлық халықта және барлық уақытта болған, бола да береді. Сатқындарға қарап күллі халықты жаман деу дұрыс емес.

Сөзінің соңында была депті: «Біз өзге елден ерек те емеспіз, өзге елден кем де емеспіз. Барлық жұртта «шкафтағы скелет» бар, бізде де солай»

Біреу бізді өзге жұрттан ерек деген бе еді? Әлде қазақтар идеал халық депті ме? Бұл баланың қиялына «қазақтар өздерін өзгеден ерекпіз деп жатыр» деген ой салып, жүйкесін тоздырып жүрген кім болды екен? Жоғарыда жазғанымдай, тіпті біреу расында да солай деген болса да, сол сөзге бола осыншама шүйлігіп, тарихтан сөз қозғаған болып бәрін ботқа сияқты араластыру дұрыс па?

Сонымен, бұл жазбаның авторы шынымен де Қасым Аманжолұлы ма екен? Меніңше, ол емес. Онымен жеке таныстығым жоқ, бірақ ол кісі бұндай қыңыр тірлікпен айналысатын адам болмаса керек. Жеке танитындарыңыз болса, онымен хабарласып, анық-қанығын біліп берсеңздер жақсы болар еді.

Жарайды, авторы кім болса, о болсын. Онысы аса маңызды да емес. Түсінгенім, автордың қытығына тиген нәрсе – «рухани кемел, біртұтас елміз» деген секілді сөздер болса керек. Соны терістеу үшін осы жазбасын жазған секілді. Бірақ артық қылам деп, тыртық қылып қойған, дәлірек – қуып кеткен, «рухани кемел болсақ, неге жоңғардан жеңілдік?», «рухани кемел болсақ, неге аштықтан қырылдық, неге соны әлемдік баспасөзге жеткізе алмадық?», «рухани кемел болсақ, анау баяғыда неге үйтті, анау неге бүйтті?» және тағы сондай сияқты баланың сөздері. Расымен де жас боз бала болса, бұл қылығы кешірімді болар ма еді. Бірақ автор жас бала да, боз бала да емес, сотқалдай тепсе темір үзетін жігіт болса ше, ал істеп отырған қылығы мынау.

Мұхаммед Әлиді кино әлемінде Майкл Манның «Али» көркем картинасы арқылы ғана білеміз. Чемпионды Уилл Смит сомдаған еді. Фильмде Кассиус Клэйдің қара нәсілділердің құқығын қорғаушы ретіндегі қырына баса мән беріледі, ал оның 1974 жылы Заирде өткен Джордж Форманмен жекпе-жегі фильмнің кульминациясы ретінде берілген. Демек, «Али» фильмі осы аңыз тұлғаның толық өмірін суреттемейді, боксерлік карьерасының бүге-шегесіне аса көп тоқталмайды, азаматтық белсенділігінен хабар беретін көріністер толық емес. Бұны заңдылық деп те қарастыру керек, өйткені осындай ұлы тұлғаның бүкіл өмірін бір кинокартинаға сыйғызу мүмкін емес.

Сондықтан, Мұхаммед Әлидің өмірі мен карьерасынан толыққанды ақпарат алу үшін, оны жақынырақ білу үшін бір емес, бірнеше фильмді көріп шығу керек болады. Құдайға шүкір, чемпион туралы деректі фильмдер аз емес екен.

«Немесе оны Кассиус Клэй деп танимыз» («A.k.a. Cassius Clay»), 1970 жыл


Бұл деректі картина бокстан аса ауыр салмақтағы әлем чемпионы болған, Ислам дінін қабылдағанға дейін Кассиус Клэй деген атпен белгілі Мұхаммед Әли туралы баяндайды. Режиссер Әлидің Генри Купермен, Флойд Паттерсонмен, Джерри Куорримен, Сонни Листонмен өткізген жекпе-жектерінен таспаларды бір киноға жинастырған. Әли өзін бокс тарихындағы ең ұлы адам деп атайды. Марқұм Малькольм Икс чемпион туралы өз ойымен бөліседі.

«Мұхаммед Әли: Қабілет, ақыл және жігер» («Muhammad Ali: Skill, Brains & Guts»), 1975 жыл


Фильмде Мұхаммед Әли карьерасындағы ең жарқын сәттерін еске алады. «Көбелекше қалықтап, араша шағып алатын» чемпион жұдырықтасқан қарсыластары туралы айтады. Үздік жекпе-жектерінен кадрлар көрсетіледі, сұхбаттары бар.

«Ең ұлы» («The Greatest»), 1977 жыл


Өмірбаяндық көркем фильмде басты рөлді Мұхаммед Әлидің өзі сомдады. Сюжет бойынша Кассиус Клэй Ислам дінін қабылдап, Мұхаммед Әли деген есімді алады. Кейін ол Вьетнамдағы соғысқа барудан бас тартады. Бұл шешімі оның кәсіби карьерасына кеселін тигізеді, бірақ соттасу барысында Әли жеңіске жетеді.

«Біз патша болғанда» («When We Were Kings»), 1996 жыл


Әлидің ең қиын жекпе-жегі – Джордж Форманмен кездесуі туралы деректі фильм. Екеуі 1974 жылы 30 қазанда Заир астанасы Киншаса қаласында жұдырықтасқан еді. Сол кездесу Конго халқы үшін үлкен оқиғаға айналды, ел басшысының қаржыландыруымен тікелей трансляция әлем бойынша көрсетілді, бокс шарасына орай үлкен музыкалық фестиваль да ұйымдастырылды.

«Біз патша болғанда» — үздік деректі фильм номинациясы бойынша «Оскар» алды.

«Мұхаммед Әли – Әлемнің көзімен» («Muhammad Ali — Through the Eyes of the World»), 2001 жыл


Мұхаммед Әли спорт тарихындағы ең ұлы тұлға ғана емес, ол азаматтық құқық үшін күрескен қозғалыс мүшелерінің бірі, діни сенімі үшін принципке бара алған қайсар адам, өзіне тән мінезі мен харизмасы бар ерекше жан. Деректі картинада ескі таспалар, оның достарынан, отбасы мүшелерінен, табынушыларынан алынған сұхбаттар бар.

«Әлидің 65-і» («Ali’s 65»), 2006 жыл


ESPN арнасы өндірген телевизиялық деректі фильмде Әлидің бокстағы жетістігі қоғамның рингтен тыс бөлігіне қалай ықпал еткенін баяндайды. Кейбір спортшылар тек спорт әлемінде ғана талант болып қалса, кейбіреулердің мұрасы өз кәсібінен тыс әлемге де әсер ете алады. Мұхаммед сондай ерекше адамдардың бірі, ол Америка тарихына ықпал етті. Фильмге сондай-ақ Әлиге 1960 жылғы Олимпиада «алтынын» алып берген жекпе-жек, 1975 жылғы Джо Фрейзермен жұдырықтасуы енген.

«Маниладағы триллер» («Thrilla in Manila»), 2008 жыл


1971 жылы Мұхаммед Әли мен Джо Фрейзер рингте кездесті. Бұл сол кезең үшін бокс әлеміндегі ең басты оқиға еді. Жұдырықтасуға дейін Мұхаммед көпшілік алдында қарсыласын кекетіп-мұқатумен болады, «Горилла», «Том ағай», «Кемтар» деген аттар тақты. Алайда, Джо Фрейзер судьялардың шешімімен жеңіске жетеді. Бұл Әлидің карьерасындағы алғашқы жеңіліс еді. 1974 жылы матч-реванш болды, бұл жолы судьялар жеңісті Әлиге берді. Бірақ екі боксшының арасындағы текетірес бұнымен бітпеді. Фрейзер мен Әли арасындағы үшінші жекпе-жекті Филиппин астанасы Манилада өткізуге шешім қабылданады. 14 раундқа созылған кескілескен шайқас болады, айқын басымдыққа ие нақты жеңімпаз анықталмайды. Алайда судьялардың шешімімен Әли жеңімпаз деп танылып, чемпиондық атағын сақтап қалады. Деректі фильм осы оқиғаны бүге-шегесіне дейін баяндап береді.

«Мұхаммед Әли: Майамиде жасалған» («Muhammad Ali: Made in Miami»), 2008 жыл


1960 жылы Кассиус Клэй еісмді жас боксшы Майамиге келген еді. Осы жерге ол аса ауыр салмақтың чемпионы болу үшін келеді. Ақырында ол аңызға айналды. Фильмде боксшының жақындары, соның ішінде бапкері Анджело Данди, дәрігері Ферди Пачеко сөз сөйлейді. Бұл фильм боксшының Майамидегі эволюциясын көрсетеді.

«Әлимен бетпе-бет» («Facing Ali»), 2009 жыл


Деректі кинокартинада Мұхаммед Әли онымен жұдырықтасқан боксшылар көзімен баяндалады. Әлимен жекпе-жек өткізген үздік 10 боксшы сұхбат берген. Олардың ішінде, Джордж Форман, Джо Фрейзер секілді Әлидің қас жаулары бар. Сөйтіп, Мұхаммед Әлиді оның қарсыластары айтқан әңгімелер арқылы басқаша тануға мүмкіндік ашылады.

«Әлидің он екісі» («Ali’s Dozen»), 2006 жыл


Мұхаммед Әлидің карьерасындағы ең үздік 12 жекпе-жек туралы баяндайтын деректі фильм. Оның рингтегі төбелестеріне куә болған адамдардың сұхбаттары келтірілген.

«Мұхаммед Әли – Адам, қадамдары, сөздері» («Muhammad Ali — The Man, The Moves, The Mouth»), 2012


Бұл деректі фильм чемпион өмірінің ретроспективасы десе де болады. Фильмде оның өміріндегі негізгі оқиғалар, жеңістері мен сәтсіздіктері баяндалады. Боксшының рингтегі басты кездесулерінен сирек кадрлар көрсетіледі.
Аталған кинотуындылар Мұхаммед Әли туралы толық картинаны қалыптастыруға септігін тигізеді деп үміттенеміз.

Қосымша дерек:
Мұхаммед Әли (Muhammad Ali, туған кездегі аты-жөні — Кассиус Марселлус Клэй) — Американың кәсіпқой боксшысы, ауыр салмақ категориясында жұдырықтасты; бокс тарихындағы ең танымал боксшылардың бірі. Өмір сүрген кезеңі — 17 қаңтар 1942 — 3 маусым 2016.

1960 жылғы XVII Олимпиада ойындарының жартылай ауыр салмақ бойынша чемпионы, ауыр салмақтағы абсолюттік әлем чемпионы (1964—1966, 1974—1978).

Бұл оқиға* осыдан бірнеше жыл бұрын сіңілім әлі мектепке бармай тұрғанда болған еді.
Түнгі ауысымда жұмыста отырғам, ұялы телефоныма сіңілім хабарласты:
— Әпке, үйдің айналасын қап-қара киініп алған бір аға торуылдап жүрген сияқты.

Жауыр болған тақырыптардың бірі екенін білемін, бірақ сонда да өз пікірімді айтып өтейінші деп ойладым. Құдай ау, Астанаға келгелі 5 жыл ішінде не сөз естімедім, басында сұхбаттасушымның бұл пікірінің дұрыс емес екенін дәлелдеуге тырысатын едім, кейінірек бұл қарсылық, берілгісі келіп отырған жігітінің алдында тұрып "қойыңызшы" деп әлсіз қарсылық танытатын 17 жасар бойжеткеннің қылығынан аса алмай қалды. Кейін тіпті қосыла жамандайтынды шығардым :) Жө-жоқ, жек көргенімнен емес, Шымкентке бармаған, тірі Шымкенттікті тек автобустан ғана көретін бір міскіндерді подъеб жасау үшін ғана осылай дейтінмін. Рас, кейін әдет болып кетті. Сонымен,

Жоқ, ҚТ/ДТ тақырыбы бар, кей кездері өршіп-өршіп те алады. Қайбір жылдары облыста бір қазақ руларына қатысты бір үлкен стэлла ашылмақшы болыпты. Архитекторы бар, дизайнері бар дайындап алып келсе, облыс әкімінің қатысуымен (әлбетте қала әкімі, қала/облыс архитектурасы, жер комитеті т.б. құрылымдардың өкілдерінің қатысуымен) өткен бұл шараның арты дауға ұласып кетіпті. Даудың басы не дейсіз ғой?! Сол рушылдық. «Неге жоғары жақта жалайыр тұр, қоңырат неге төмен? Жаныс неге жоғарыда тұрмайды?». Осы сұрақтарды 2-3 сағат талқылап, облыс әкімі қолын бір сілтеп (әлбетте адам болмайтындарын түсінген шығар) бітейін деп тұрған жоба сол күйі салынбай қалыпты.
Өткенде Ақтөбеге бардым (айтпақшы мына пікірді естіп одмин өшіріп тастауы мүмкін постты). Не көрдім дейсіз?! Бір де бір ұлы, орта жүз руларының атақты адамдарының атымен аталған көше жоқ. Барлығы кіші жүз руларының адамдары. Ол ол ма (Ол — ол! © вайфай25), Астана қаласында Әлияның ескерткіші бар. Тура сондай Ақтөбеде де бар. Астананың әлде 10, әлде 15 жылдығына Ақтөбенің жасаған сыйлығы. Қызығы, ескерткіш артындағы стелланың Астанадағысында бүкіл қазақ бар, ал Ақтөбесіндегісінде тек кіші жүз адамдары *lol*
Құдай, рушылдық қазақ бар жердің бәрінде бар. Тек бізде Шымкентте бір кісінің айтуынша ол «ТЫМ ЖАРНАМАЛАНЫП КЕТКЕН».

Шымкенттіктердің жанды жері :) Алып қашу болған, болады, бола да береді. Оны орта ғасырлардың қалдығы дерсіз, демессіз, ұнар-ұнамас, ол өз шаруаңыз. Баяғыда қалай екенін білмеймін, біздің кезімізде қыздың еркінсіз алып қашу өте сирек жағдай болатын. Әдетте, қыз-жігіт болып жүріп, қыздың келісімімен алып қашатын. Оған әсер ететін бірнеше факторлар болуы мүмкін. Қыздың ата-анасының келісім бермеуі (материалдық жағдайының тең болмауы т.б.), шығындарды азайту үшін (құда түсіп алғанға қарағанда әлдеқайда шығыны аз), қызық үшін. Кейініректе тіпті, қыз бен жігіттің ата-аналары жолығып, әдейі пәлені күні алып қашсын деп бір-бірімен келісіп те істеп жүрді. Бұл жердегі маңызды фактор сол материалдық шығындарды азайту еді.
Бірақ, көрген қызды басып алып қаша бермейді, тіпті сол Шымкенттік қыздардың ішінен алып қашқан жерінен қайтып келген кемінде 5 қызды білемін. Ол жерде де заң бар. Ол жерде де заңнан қорқады.
Дәлелдерім қаншалықты сенімді шыққанын білмеймін, бірақ бас салып алып қашатын жағдайлар жүзден, тіпті мыңнан бір. Сендердің ойлап жүргендерің жәй ғана миф.

Жоқ, бұл миф емес. Парақорлық бар. Болғанда қандай. Жасымнан (ғылым бар деп ескермедім) спортқа жоқпын. Жек көретінмін. Мектеп кезінде дене шынықтыру сабағынан қашып кететінмін. Бірінші курсқа түскенде тағы сол д/шы алдымнан шықты. Әлбетте барғам жоқ. Бірінші сессия бітерде ағайға барып, 500 теңгемен шешіп кеткем. Саудаластым тағы ұялмай.
Бірақ парақорлық тек Шымкентте десеңдер қатты қателесесіңдер. Петропавлға соңғы барғанымда бір жігіт жаңадан машина алып жүргізіп жүргеніне 1-2 ай ғана болғанын айтып отырған. Мен барған күннен бір күн бұрын МАИ қызметкеріне ұсталып, алғашқы парасын беріпті. Ондай оқиға бүкіл Қазақстанда миллиондап саналады. Қазақстанға сіңіп кеткен. Сондықтан барлық күнәләрдің бәрін Шымкенттіктерге жауа бермесеңдер деген тілек.

Бұл енді даулы мәселе. Мәселен, қонақсыз дейік. Тұратын пәтер жалдайсыз. Біз соңғы барғанымызда тәулігіне 5000 теңгеден жалдадық. Ол жұмсартып айтқанда, люкс номерлер емес. Жақсы пәтерлерді 10-15 000-ға жалдайсыз. Былай қарасаң, Астанада да сол баға. 150 теңгенің шашлығы? Ал сол шашлықтың қаншасына тоясыз? Орташа он адамнан құралған компания бір отырғанда 40-50 дана шашлық береді. Сыра 200-300 теңгеден? Астанаға келіңіз, мен тура сол бағада сыра сататын бірнеше жерді көрсетемін :) Киім арзан? Астанада орталық базарға барыңыз, баға сол шамалас.
Біз жазда барғанымда 3-4 адам болып бір караокеге барып 20-30 000 жобасында құртып қайттық. Бұл жерде мәселе класс туралы шығар. Гламур орындар, қарапайым өлімділердің баратын орындары қай қалада да бар. Бір күнде мың доллар құртатын жер Шымкентте де толып жатыр.
Ал егер әңгіме сервисте болса, онда әңгіме басқа. Шымкенттік сервиске ештеңе жетпейді. Сіз тіпті бір бомжатникте отырсаңыз да сервис жоғары деңгейде болады. Оған мен кепілдік бере аламын.

Қазақылық болғанда әңгіме қазақ тілі туралы. Шымкент қаласы Кеңес үкіметінің көптеген қалалары секілді орыстанған қала болғанын ұмытпауымыз керек. Кеңес үкіметі кезінде, тоқсаныншы жылдары қазақтардың саны өте аз болған. Сұрапыл тоқсандарда біз 17 мөлтекауданда тұрдық. 8 подъездік үйде ары кетсе 10 қазақ жанұясы болған шығар. Кейін 2000 жылдарға қарай он шақты ғана орыс жанұясы қалды сол үйде. Бірақ, көпке дейін кеңсе тілі орысша болып келді. Қағаздар Қазақстанның барлық қалаларындағы секілді орысша жүргізілді. Ал «Кеңсе тілі қазақша болмай іс оңбайтынын» өздеріңіз де білесіздер ғой. 17 мөлтекаудан ол кезде қаланың шет жағында орналасқан. Орталыққа бара қалсам басқа қалаға түскендей болатынмын өз басым. Көше орысша сөйлейтін. Әлбетте түрі қазақтар, орысша былдырласып кетіп бара жататын.
Осы жақында ғана бір танысым барып келді. Келген соң «Неге бәрі орысша сөйлейді?»,-деді. Өйткені, өйткені (патамушта патамушта). Сондықтан, Шымкентке барып қазақша түсінбей тұрған қазақты көрсеңіз қатты таң қалмаңыз. Өз ауылыңызға барғандай барып, алдыңызда қымыз сапырып отырған әже көремін, қазақша оюланған қамзолы бар бойжеткен көремін, шаштағы шолпыны, қолдағы қамшыны көремін деп барсаңыз үмітіңіз ақталмай қалу қаупі жоғары :) Көп нәрсені күтпей ақ қойыңыз дегенім ғой :)

Өткенде ғана шыққан "Шымкент келінінің бір күнін" бейнелейтін фотореп шықты. Әлеуметтік желілерде жүздеп бөлісіп, мыңдап пікір білдірді. Мен сендерге айтайын, барлық келін ондай емес. Ибалылығын сыпырып тастап енесімен бүйірін таянып ұрсысатын, үйіне жылына 3 рет кетіп қалып «Күйеуім келіп алып кетпесе бармаймын» деп жатып алатын, бөлмесіне кіріп алып, тіпті шайды да бөлек ішетін келіндер жетіп артылады.
Ол жақта қыздар тұрмысқа ерте шығады. Көбі жиырма жасқа жетпей тұрмысқа шығып кетеді. Тіпті біздің кездерде қыздардың өздері «23-тен қалып кетсең қалғаның ғой солай»,-деп отыратын. Енді ойланыңызшы қазіргі заманда жиырма жасар қыз деген шақалақ қой әлі, еркелігі басылмаған. Уақыт өте келе 1-2 бала туған соң, қыдырғысы келеді, жастық шағында түнгі клубтарға мүлдем бармағаны есіне түседі, былайша айтқанда құтыра бастайды. Оған көнетін күйеу аз, көнетін ене тіпті аз. Ажырасу бойынша нақты қай орында екенін білмеймін, бірақ алғашқы орындарда екенін жорамалдай аламын. Біздің топта оқыған жиырма қыздың үштен бірі ажырасып кетті. Екінші әйел алған достарым да бар. Ажыраса жаздап барып тоқтаған достарым да бар. Есеппен тұрмысқа шығып, күйеуі командировкаға шығарып салып бұрынғы жігітінің қойнында жататын да әйелдер көп. Отырыстарға 3-4 жасар баласымен келіп, бойдақтардың «кеттік-кеттік» дегеніне еріп, баласымен бірге жалдамалы пәтерлерде қонып қалатындары да бар. Ондай өте көп. Көбінде маска беттерінде.
Ия, жынысаралық соғысқа дайынмын. Жабылыңдар.

Қойыңдаршы түге. КСРО кезін білмеймін. Ол кезде сабаса сабаған да шығар. Онан кейін әйелін ұрыпты дегенді көрмедім. Шымкентте 10 досым бар, екеуі бойдақ, қалғандары отбасылы. Біреуі де әйелін ұрмаған. Нұқыса ашу үстінде нұқыған шығар, бірақ көгала қойдай сабағанын естімегем де, көрмегем де. Оның үстіне заман да басқа ғой, күйеуінің үстінен ұрды деп арыз жаза салатын әйелдер де көп. Сондықтан, бұл жүзпайыздық миф деген ойдамын.

Сегізінші миф

Данияр Алан Шымкенттіктерге ұқсамайды, батыстың жігіттеріне ұқсайды дейді біразы. Хе, түбірімнен асып қайда барамын айналайындар ау *lol**lol*

Бұл эстафетада өзімнің бір жылыма қорытынды жасау керек-ау деймін.

Мен КСРО-ны бір ғана әрекеті үшін жек көремін.
Ол — Арал теңізін жоқ қылып жіберуі.
Империя құрамындағы мемлекеттерге, ондағы әралуан ұлттарға, ұлт зиялыларына жасаған "қиянат" деп бағаланатын әрекеттерінің бәріне — империяның өз дамуы жолындағы қалыпты әрекеті, деп қараймын.

Ал, ақылсыз, ғылымға негізделмеген шешімдерімен табиғатты быт-шыт қылуын ешнәрсе де ақтап ала алмайды.
Арал теңізінің тартылып, тек табаны ғана қалуына ықпалы болған басшылар мен жартыбас инженер-агрономдарға қатысты «Көріңде өкіргір!» деген бір ғана сұмдық ауыр сөзді айтуға болады. Дұрыс сөз емес негізі. Басқа амал да жоқ.

Мұнда мною уважаемая әнші Диана Шарапова Арал теңізіне арналған «Аралдан ұшқан аққулар» деген әніне түсірілген клипті жариялады. Несін айтамын, тамаша клип. Кадрлерді айтсаңызшы, кадрлерді
Диананың Фейстегі парақшасынан осы клипті түсіру барысындағы оқиғаларынан хабардар болып, клипті күтіп жүрген едім. Мінеки, шықты.
Көруге және бөлісуге ұсынамын.