Кедендік рәсімдеу, тауарды шекара арқылы өткізу, шекаралық сауда-саттық – күні бүгінге дейін шырмауы шешілмей келе жатқан өзекті проблемалар. Ұзын-сонар кезектер мен рәсімдеу уақытының тым ұзақтығы сынды бюрократиялық кедергілер экономикамыздың еңсесін басып, кәсіпкерлікті дамытуда қолбайлау болып тұрғаны жасырын емес. «100 нақты қадам» ұлт жоспары жоғарыда аталған олқылықтарды жойып, экономикамызды ілгерілетуді көздейді. Осы мақсатта салалық ведомстволар қандай жұмыс тындыруда? Салық және кеден саясатын оңтайландыру қалай жүзеге асуда? Осы және өзге де сұрақтарға ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитеті төрағасының орынбасары Ғосман Әмрин жауап берді.

— Кедендік рәсімдердің тым ұзақтығы мен содан туындайтын көлеңкелі әрекеттер, өткізу бекеттерінің сын көтермейтін инфрақұрылымы күні бүгінге дейін өзекті проблемалар қатарында. Сіздің ведомствода осы мәселелерді шешу үшін қандай жұмыстар жүріп жатыр?

— Ең алдымен, Мемлекеттік кірістер комитеті мемлекеттік орган екенін еске сала кеткім келеді. Оған жүктелетін басты міндет – кедендік рәсімдеу проецесін жеңілдетіп, кәсіпкерлердің ыңғайына қарай рәсімдеу уақытын азайту. Комитет қазір осы қызмет үшін жұмсалатын уақытты 1 сағатқа дейін қысқартуды көздеп отыр. Қазірдің өзінде көрсеткіштер жаман емес. Мысалға, 2014 жылдың 8 айында импорт процедурасы бойынша тауарларды кедендік тазалау үшін орта есеппен 6,38 сағат жұмсалса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 2 сағат 58 минутқа, 2016 жылы 2 сағат 27 минутқа қысқарды. Экспорт бойынша 2014 жылдың 8 айында орташа көрсеткіш 1 сағат 46 минутты, 2015 жылы – 1 сағат 02 минутты, биыл 45 минутты құрады. Тауарды импорттау мен экспорттауға жұмсалатын жалпы уақыт 104 сағат, оның ішінде кедендік рәсімдеуге тек 2 сағат кетеді.

— Кеден бекеттерінің жабдықталу жағдайына тоқталатын болсақ. Осы тұрғыда Қазақстанның қарым-қарекеті қандай?

— Аталған мәселе де біртіндеп оң шешімін табуда. Осы орайда айта кетерлігі, Қазақстан кедендік бақылау саласын техникалық құралдармен жабдықтау жағынан ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерден алда келеді. Бұл сөзімді өткізу бекеттерін тексеру кезінде Еуразиялық экономикалық комиссияның сарапшылары да қуаттай алады. Инспекциялық-тексеру кешендерімен қамтылу деңгейі 100%. Ал ЕАЭО сыртқы шекарасының Беларус пен Ресей аймақтарында бұл көрсеткіш 5-10%-дан аспайды. Қырғыз шекарасында мұндай техника мүлде жоқ деуге болады.

— «100 нақты қадам» ұлт жоспарында кедендік және салық саясатын оңтайландыруға көп мән берілген. Бірнеше қадам осы мақсатқа арналып отыр. Атқарылған жұмыстардың алғашқы нәтижелерімен бөлісе аласыз ба?

— Біздің мамандар 11 автомобильдік өткізу бекетін, 12 әуе өткізу бекетін және «Достық» теміржол өткізу бекетін жабдықтау, жөндеу және техникалық қамту, сонымен қатар Астанада Бас диспетчерлік басқарма әкімшілік ғимаратын салу жұмыстарын қарастыратын ортақ жоба әзірлеп жатыр.

Кедендік рәсімдеу барысында субъективті факторларға жол бермес үшін тәуекелдерді басқару жүйесіне жүгінеміз. Кедендік тазалау мен тауар шығару жұмыстары тек соның негізінде ғана жүзеге асады. Аталмыш шаралардың бәрі кедендік шекарадағы жемқорлық деңгейін төмендетуге көмектеседі.

— Сұхбатыңызға рахмет!

Материал «100 нақты қадам – Ұлт жоспарын» іске асыру бойынша азаматтарды ақпараттандыруды арттыру мақсатында Интернет-қоғамдастығының әлеуетін тарта отырып іс-шаралар кешенін ұйымдастыру» проектісі аясында Қазақстан Республикасының Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің мемлекеттік әлеуметтік тапсырысы бойынша дайындалды

Қазір әншілердің дені тойдан табыс табатыны белгілі. Дені деп қоямын-ау, бәрі десе де шындықтан алшақ кетпесіміз анық. Енді соны біліп алған салықшы "«көкелеріміз» тойдан түскен қаржыдан үлес алуды көздейді. Бірақ оны қандай заңдылықтарға, қандай негізге сүйенетіні белгісіз.

Әлбетте, әншілер ИП ашып, заңды жұмыс жасасын деген Заң да бар. Оған қарсылық жоқ. Концерттен, гастрольдерінен, ұтып алған арнайы сыйлықтарынан табыс салығын төлетуге болатын шығар. Бірақ бар табысын тойдан тауып отырған әншілер мен асабаларды ше?

Мына бір бейнесюжетте бір салықшы ағамыз «Салық басқармаларына 1029 шоу бизнес өкілі тіркелген. Солардан жалпы көлемі 58 млн теңге көлемінде салық түскен. Бірақ ол 430-нан ғана түскені екен. Қалғаны төлемей жүр» дейді. Дәл осы бейнесюжеттің соңында салық қызметкерлері тойлар мен кештерге арнайы рейд жүргізіп, кәсіпкерлігі жоқ әншілерге айыппұл төлетіп, жазаламақ екені айтылып қалды.

Стоп… Дәл осы жері енді миға сыймай отыр…
Қазақ тойы бесенеден белгілі. Тойда құда бала, жиен, нағашы шығып, ("қарға тамырлы қазақтың" туысы көп) әндете беретіні белгілі нәрсе. Сонда рейд соларды да ұстай ма? Тіпті әншілер ән айтып тұрса да, той иесі ешқандай қаржылық келісім емес, жай туысқаным еді десе ше? Олар әншіге беретін қаржыны карточкаға салмайды, қалтасына сүңгітіп жібереді. Ал оны қалай дәлелдемек?

Сауал көп, жауап жоқтың кері бұл. Осындай қордаланға сауалдар салық мәселесін әлі де майшаммен қарау керек екенін көрсетіп тұрған жоқ па?! Әлде біздің салық қызметкерлеріміз «шал ал десе, бас алмақ» па?
Егер бұл туралы әншілердің пікірін білгіңіз келсе, мына жерден, сосын мына жерден көруге болады.

Маған полиция қызметкерлері ұнамайды. Жалпы полиция емес. Нақтырақ айтқанда Қазақстандық орта есепті полицей бейнесі ұнамайды. Олар топас, дөрекі көрінеді. Өз міндетін дұрыс атқара алмайды.
— Ақтөбедегі және Алматыдағы полицей мен спецназдардың таяқ жеуін алайық.
— 1986 жылғы полиция қызметкерлерінің үкімет бұйрығын орындауының өзін алайық. Бұйрықты орындаудан бас тартқандары кемде-кем. Сол оқиғаларға қатысқан милиция қызметкерлерін жазалау керек. Шындықтың бетін ашу уақыты келді. Бұйрық берген, үкімет басында отырғандарды да, бұйрықты орындағандарды да жазалау керек. Кешірім сұраттыру керек.
Бала болғанда «Робокопты», «Крутой Уокерді» көріп, идеалды көзқарас болып еді. Ал есейе келе, бәрінің басқа екенін байқадым. Көбі білімсіз. Заңдардың кейбірін ғана біледі. Адами қалыптан айрылып бара жатқандай.
— «Астарлы ақиқаттағы» полицейлермен түсірілген любительский видеоларды көрген шығарсыздар. айуандар.
Көбі алқаштар.
Тәртіп сақтауда идеал болу керек адамдар мүлде идеал емес. «Молданың істегенін істеме, айтқанын істе» дегенді осы кісілерге қатысты айтуға болатын шығар.
Барлық елдің полицейі осындай ма деген сұрақ туады. Бәлкім, жапондық полицейлер ондай емес шығар.