Қоғам: Байқоңыр тынысы

Мутанттар туыла ма? Алматыда оқып жүргенімде осы сұрақ алдымнан көп шығатын. Жыл өтті, құлағым тыныш. Ал жазда бөлем қыдырып келген кезде таң қалған: — Қазақтың жері емес пе? Тіпті, мынау тұрған Қазалыдан келген Ispek92 -тің туыстары да дәл осы сұрақты қойған болатын. Рас, Байқоңыр қаласына құжатсыз кіру қиын. Ал мүмкіндіктері қарастырылған. Мен Атбасар, Щучинск, Жітіқараның Солтүстік Қазақстанда, ал Хромтау мен Жемнің Батыс жақта екенін білемін. Алайда жұрттың көбісі мен туған жердің қайда екенін, қандай қала екенін мүлдем біле бермейді екен. Осы бір себеппен Grand Duos-қа сенім артып, қаланы жаяу араладым...Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысы

№1 бөлік. Сырдариядан стадионға дейін...

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыМен тұратын үйдің сиқы осы. Жалғыз біздің ғана ауламыз көлікке толып тұрмайды. Пошта жәшігі әкімшілікке шағымдануым арқылы пайда болды. Көшенің сәнін газ құбыры келтіріп тұр. Ал екі үйдің ортасы қазіргі күнде тегін автотұраққа айналған. Біздің мұрынбоқ кезімізде бұл футбол алаңы болатын. Жігіттер оқуға кеткен соң алаңымыз алаңсыз солай қалды. Бұл күнде санаға деградация жасайтын бір сұрақ бар: адам өзгерген бе, әлде заман өзгерген бе? Әлбетте, мен де жауапсыз қалуды жөн көремін. Дегенмен, сізге сұрақ: біздің алаңда ауланың жүгермектері доп теппейді, ал алаң «баяғы жартас сол жартас» әлі. Қандай өзгеріс бар екен? Иә, мүмкін олар жасыл алаңда бұт терлетіп жүрген шығар.
Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыӨзен жағалауының көрінісі осы. Әкімшіліктің бұл жерді жиыстыруға құлқы жоқ. Әй, әкімшіліктің осы отырысы дұрыс-ей! Жағалауды қоқысқа толтырған әкімшілік емес қой! «Сатурн». Кезінде кинотеатр болса, қазір тек мәдени іс-шаралар өтеді. «Дом пионеров». Әлбетте, пионерлердің заманы өткен. Мектеп оқушыларын жетпіс түрлі өнерге баулитын үй. «Луна» осыдан екі-үш жыл бұрын жабылды. Кезінде талай оқушының мас күйінде, ал жігіттердің тасқа түйінделген қайран зар заманы болған еді. Ал шіркеуіміз сонау ІІІ ғасырда өмір сүрген, Рим императоры Гай Авреелий Валеерий Диоклетианның тұсында басы шабылған мегагиперсупер азап шегуші Әулие Георгийдің атында. satibaldi -ның ата-әжелеріне құрмет ретінде оқиғалардың хронологиялық кестесін ұсынамын:

1 сәуір, 1992 жыл Протоиерей Геннадий Макаренко ізгі христиандарға алғашқы «жұмасын» өткізді.
24 сәуір, 1992 жыл (Пасха)Протоиерей Алексий Бутенко алғаш боп басқарған ғибадатхананың тіршілігі басталды.
1992-1994 жылдар аралығыИерей Сергий Снопков «бас имам» болды.
1994-1996 жылдар аралығыИерей Евгений Ворончихин «бас имам» қызметін атқарды.
1996 жылШіркеудің «бас имам» қызметіне Сергий Бычков тағайындалды. «Наиб имамы» протоиерей Михаил Иванцов болды.
1 маусым, 2005 жылЖоғары мәртебелі Елевферий (Олефир), Шымкент пен Ақмола архиепископтары шіркеуді дәріптеді.

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыБәрі жек көретін ЦОН (ХҚКО). Мына еркек болса жүгіріп бара жатыр. Көк туымыз желбіреген орын — сот. Құдай сақтасын! «Титаник» кафесі тек жаздыкүн шілде болғанда орыстарға толады. Біздегі жұрт тұзды суы үшін мына құбырдың астына жата кетеді. Жым-жырт жағалауда жалғыз жүріп сергіп алдым.


Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысы«Орион». Бассейн. 2009 жылы 1 ақпанда ашылған мемлекеттік бюджеттік мекеме. Мекемеге «Олимпия» кафесі де тиесілі. Мұнда көбінесе балаларды жүзуге үйретеді. Сонымен қатар шейпинг те бар. Мекемеде 96 адамға арналған бассейн, дамбал кептіретін зал, он бес адамдық 2 жаттығу залы бар. Футбол алаңында еркектердің доп тебетінін көргем. Бірақ теннис алаңы «ескерткіш» үшін салынған-ау шамасы. «Десятилетие» стадионы «Маяк» спорт кешенімен қоса мемлекеттік бюджеттік мекемеге тиесілі «Байконур» спорт-сауықтыру кешеніне қарайды. Бұл кешен 2001 жылы 27 сәуірде құрылған. «Байқоңыр» кеден бекетінде тірі жанның бар-жоғы білінбейді. Байқоңыр әкімшілігінің бөлімшесінде тұрғындардың құжаттары рәсімделеді. Иә, сырттан келетін қаратабан «елім-айшыларға» да бір айлық уақытша құжат осы жерде дайындалады.

№2 бөлік. Алаңда Ленин алаңсыз...

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыОрталық алаң. Ленин де әжем заманнан бері әлі тұр. Кейде «Центральная» қонақүйіне жол сілтеп тұрған шығар деген азғын ойлар сананы сан-саққа шапқылатады. Суретте шошқаның етін жейтін орыстың екі сары домалағы 24 сағат бойы сауда жасайтын «Космо» дүкеніне кіріп бара жатыр. Бұл дүкенге өзім кіріп көрмеппін. Бұл дүкеннің орны кезінде офицерлердің үйі болған деседі.
Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыЕкінші дүниежүзілік соғыста о дүниеге аттанғандардың құрметі үшін саябақтың кіреберісінде ескерткіш қойылған. Қалалық мәдениет және демалыс саябағы Байқоңырдың бір шеті боп табылады. Ары қарай Жезқазғанға жол тартуға болады. Асықпаңыз, өкініштің үшінші дәрежесіне сәйкес әлі ондай жол салынбаған. Ал мұндағы атракционға бала-бақша көбінесе мереке күндері ғана келеді.

№3 бөлік. Arbeit? — Жоқ, Арбат!

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыЦиолковский атындағы мен оқыған №2 қазақ орта мектебі. Биыл шынымен де іші-сыртын жөнге келтірген. Директор әжейдің жасы жетпістен "қашып" бара жатса да, «тағынан» тұратын ниеті жоқ. Алжыды деген осы! Әй, не де болса, әбілхаят суын ішіп жүр-ау осы. Мектептің жанында қарттардың балабақшасы бар. Орыстар әке-шешелерін азанда әкеліп тастап, кешке әкетеді. Балаңа жасағаның алдыңнан шығады деген осы.

№4 бөлік. Көлік және денсаулық һәм Қарулы күштер министрлігіне қарассыз қала бөлігі

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыАурухана жаққа (госпиталь) жол тарттым. Госпиталь дегенім, кезінде бұл жер әскери аурухана болған. Тіпті, кереуеттері де сол тоқсаныншы жылдардан қалған дүние. Осыдан алты-жеті жыл бұрын соқырішекпен осы жерге түскен едім. Кереуетте жазылған «Мордовия» жазуы әлі есімде. Жолдың арғы бетінде жетімнің үйіндей қазақтардың әскери комиссариаты бар. Жеті насырым жерге кіріп, бетіңіздің суы бес төгілетіні сөзсіз. Мұнда әскерге бару үшін де, бармау үшін де тиын-тебен төлейсіз. — Отан алдындағы борышыңды өтемейсің бе? — дейді өзі әскерге бармаған иығында «шені» бар еркек. Бұл жетім бұрышта дамбал киген жігіттердің күлкісінен микрофлорасымен қоса ағызып шайып кететін оқиғалар көбірек болады. Ауруханаға қарама-қарсы бетте перзентхана орналасқан. Иә, қандай керемет, үшқабатты ғимарат деп тамсануға болады. Тек асықпаңыз. Перзентхананың сырты бүтін болғанымен, іші түтін. Ішінде лифт жоқ екен. Сөйтіп, әкімшілік түрлі себептерді негізге ала отырып, перзентхананың ашылуына рұқсатын бермеді. Қазақтардың бюджетті қалай тонағандарын әңгімеге қоспайын. Себебі бұл ғимараттың кірпіштері сонау 2007 жылдары қаланған еді.
Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыМәдениет сарайы. Міне, Қайрат Нұртасың да, Музартың да, Моцартың да, басқасы да мың теңгелік концертін осы жерде өткізеді. Соңғы рет оқушы кезімде Шаншарды тамашалауға келіппін. Балақай болса музыка мектебінің есігін ашып жатыр. Еті тірі аналар балаларын осы мектепке береді. Екінші қабатында біреу пианинода ойнап жатқан. Көзбен көрмеген соң құлақпен тыңдағандай болдым.
Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыМАИ. Мәскеудегі авиациялық институттың филиалы. «Біз оқушы кезде бұның дәрежесі жоғары болатын. Қазақтан жылына бір-екі бала ғана оқуға түсетін. Ал қазір қазақтың ұл-қыздары өріп жүр. Шүкір, қазақтың білімі артқан екен», — деген ішкі монологым іштей тынды. Дегенмен, біздің колледждің мұғалімдері асханасы арзан деп осы МАИ-ға барады. Үшінші суреттегі ғимарат жұмыспен қамту орталығы ғой. Осы мекеме арқылы «Космос» колледжіне жұмысқа орналасқам. Мына қатынымыз Стелла емес, стела. "Ғылым және ғарыш" ескерткіші. №1 орыс мектебінің ғимараты ұнайды. Ғимаратта бөсіп жүр Таня, Катя, Машалар.

№5 бөлік. Шағын ғана ықшам аудан

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысы6 және 7-ықшам ауданды жалғап тұрған мына жолда «Ленинск» жазуы әлі күнге дейін тұр. Дұрыс, бұл — тарих! Қаланың бір бұрышы 7-ықшам ауданға тіреледі. Ары қарай: Ақай елді-мекені. Сәйкесінше, Ақайға осы ықшам аудан арқылы өтесіз. №14 мектептің кімнің атында екенін білмеймін. Бұл да қазақтардың жылап жүріп ашқан бір мектебі. Орыстар оңайлықпен рұқсатын бермеген еді. «Евразия» базары қазақтың қолында. Қаладағы мақтауға тұрарлық орта. Дәл қасында «Аяулым» мейрамханасы бар екен. 2009 жылы «Голливуд» клубы болып ашылған еді. Бастығы — қазақ. Сол жерде біздің түлектер бешірі болған. Есте қалғаны, темірді көрдім де, қызды көрмедім. «Гранд» маркеті бар деп бір молда қуанып келе жатса, дәл артында түнгі клубы тұрғанын көріп, мешітке №1 автобуспен тайып тұрыпты.

№6 бөлік. Қала орталығы — Абай көшесі

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыОрталықты Абай көшесі алып жатыр. Көшенің мұрны ҚР ІІД мекемесіне тіреледі. Ар жағы — Ақай, мына жағы — Төретам. Жалғыз кітапханада бірде-бір қазақша кітап жоқ. Нәтижесінде жақсы білім алып шығасыз. Себебі қазақ тілінде мұндағы кітаптарды таппайсыз. Екіншіден, ақпаратқа қарныңыз әбден ашып жүрген болар. «Астана» кафесі қалай ғана дағдарысқа ұшырамай жүргеніне таң қаламын. Орталық үлкен базарды өзіміз «дәу базар» дейміз. Гагарин атындағы №8 қазақ орта мектебінің алды көлге айналды. Ал әскери бөлімшенің мына бір ғимараты солайымен тұр. Құлайтын түрі де жоқ. Біздің «Космос» колледжі сарбаздардан қалған осындай ғимарат қой.

№7 бөлік. «Даманский» ықшам ауданы

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыКонтинентаралық қос сатылы сұйықтық… іһқэх-һэх-іэх! Межконтинентальная двухступенчатая жидкостная ракета легкого класса 15А15 (SS-17) главного конструктора М.К. Янгеля. Оһ, міне, енді дәл келді. Даманский аралында орыстар мен қытайлар қақтығысқа қата қалса да, бұл Даманский шағын ауданы қазақ пен қазақтың талай төбелесіне куә болған жер. Сырттан келген қаратабан қазақтар осы ауданда көп. Сондықтан алқаш Жәкеңнің Бәке-Сәкелерге "әкең!" деп тәжікені таңға дейін созатынын жиі көретін боласыз. Әуезов атындағы №6 қазақ орта мектебінің артындағы ашық жер қоқыр-соқырға жиналған. Тіпті, мектептің айналасы қоқыс боп жатыр. Байқоңырдың бір бұрышы осындағы шеткі үйлермен бітеді. Ар жағы шекара. Байқоңыр мен Төретамды осы қоршау бөліп тұр.

Әдишінлей: Төретам

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыБілесіз бе, Қазақстан темір жолы арқылы Оңтүстіктен Батысқа қарай сапарға шықсаңыз, Байқоңырдың вокзалын таппай өтесіз. Жолсерік қатынға немесе қарынға теңгесін берсеңіз де, ол сізге тек Төретамның вокзалын көрсете алады. Мінген сасық пойызыңыз Төретамға жақындағанда қаланың картинасын көруіңіз сондай ғажап! Менің де айтпағым сол, Байқоңырға келу үшін жалғыз дүңгіршегі бар Төретамның вокзалынан 8 минут ішінде түсіп үлгеруіңіз керек. Ал мына сызба сіз үшін құпия карта болмақ.

1. 1000 теңге? Иә, вокзалдағы тайқарбай-майқарбай такси жүргізушілер сізді қалаға мың теңгеге жеткізіп салады. Бір жақсысы, сіз қаланың шетіне жаяу тартып, дуалдан секіріп жүрмейсіз. Кім біледі, бұтыңыз екіге ажырап кетер. Дегенмен, құжат көрсету арқылы өтетін шекарадағы (КПП) кезекші сарбаздарға сөзі өтпейтін шопырлар да болады. Міне, күніңіз соларға қараса, әуелі сізді қаланың шетіне жеткізіп тастайды. Дуалдан амалсыз секіруіңізге тура келеді. Сөйтіп, жалдаған таксиіңіз қаланың ішінен сізге жетіп, туысыңыздың үйіне аман жеткізеді. Біз болсақ «КП» (кыпы) дейміз.

2. Бөгет бөгет болмас. Мың теңгеңізді бейшара шопырға қимасаңыз, дуалдан«О, мақанзең!» деп омақаса құлағанда жыртыла жаздайтын бұтыңызды сол ақшаға тіктіріп аларсыз. Бірінші тұрған нысананың белгісі Сырдарияға жақын орналасқан. КП-дан алыстау. Сонымен қатар мешітке жақын дуалдан да аттап өтуге болады. Кейде Даманскийден келе жатқан жігіттер ерінгенде сол жерден секіріп өтеді. Бұл — суретте екінші нысана.

3. Пүлістің белгісі Төретам мен қаланың орта нүктесі. Осы жерден Ақайға да жол тартуға болады. Тіпті, осы орта жолда да қалаға өтуге болатын дуалдар бар. Алайда өтуін өткенмен, алдыңыздан еменнің бұтағы құлайтындай күйге түсесіз. Себебі қаланы жылумен қамтамасыз ететін ЖЭС және жұмысшыларды пойызбен алаңға жеткізетін орын орналасқан. Қысқасы, қорқынышты ортадан өтесіз. Алайда дефектолог Korkem секілді жоғалып кетуіңіз мүмкін. Ол Facebook-тан әрең табылған еді. Міне, сіз не қоршаудан шаршау білдірмей екі аттап өтесіз, не болмаса КП-да сиықсыз орыстан көтіңіз гүрілдемей аман өтесіз. Жалпы, бізде үш КП бар. Төретам мен қала арасы — негізгі жол. Бұл жолға Королев көкеңнің аты берілген. Ал орта жолда орналасқан КП арқылы сіз бірден қала бұрышындағы ықшам ауданға тартып кетесіз. Міне, сол жақта қала мен Ақайды ажыратып тұрған шекара — тағы бір КП бар.

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыБұл коллажда екі суретке рентгенге түскен алақанымның суретін жабыстырдым. Біріншісі мен айтқан қорқынышты ортадан қалаға өтетін жол. Байқасаңыз, дуалдың жартысы жоқ. Ал екіншісі Ақайға алақайлап тартатын жол. Айтар ақылым, бұл жақпен Ақайға барып жүрмеңіз. Себебі бұл орын сонау тоқсаныншы жылдардан қалған өнеркәсіп орындары, сысысырыңа көк тігілгір!

Атамның әңгімесі

Керек тілші: Қоғам: Байқоңыр тынысыЖалпы, қарашаның он төрті күні Төретамды толықтай бір айналып, суретке түсіріп шыққам. Сол үшін қолда бар алтынның қадірі болған Grand Duos-қа шектеулі алғысымды білдіремін. Сурет пен сөзге сүрінген болсаңыз, атамның әңгімесін тыңдап көріңіз:

Құрметті оқырман, сізді мына сілтемелерге әбден сілтеп-сілтеп жіберейін: Байқоңыр панорамасы, Нөстәлжі Байқоңыр, Байқоңыр әкімшілігі. Сонымен, не білетін едіңіз, енді не білдіңіз? Сіз білмейтін тағы не бар?
Әрі қарай