Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Сынақтың көкесі әлі алда.

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Ұйқыдан оянған бетте сыртқа шығу туралы бұйрық берілді. Сағаттың тілі 07:00 көрсетіп тұр. Суық бөлмеде бүрісіп жатқан біздер, бойымызды тіктеп далаға шықтық. Аяусыз, тоқтаусыз соққан жел етімізден өте берді. Біршама қашықтық жүгіріп, кеңестік кезендегі әскери және саяси тұтқындар мемориалы орналасқан жерге дейін жеттік. Күн нұры түспеген уақытта бұл жер ерекше томсыраулы көрінеді екен. Денемізді қыздырып алғаннан кейін, кенеулі таңғы ас ішіп, жылынғандай болдық. Кешегі тосын сыйдан үрейленген көңілімізді аулау үшін психолог маман сергітетін командалық ойындар ойнатты. Көңіліміз көтеріліп, қарқылдаған күлкіміз күшейе бергені сол еді, «клубқа жиналыңдар» деген бұйырық естілді. Иә, біз бұған өз еркімізбен келісіп келдік. Шегінерге жол жоқ. Айтылған бұйрықтарды әскерилерше бұлжытпай орындауға тиіспіз. Ойын-күлкіні доғара қойып, клубқа беттедік. Бір қабатты ескі клубтың өзіндік тарихы бар болып шықты. 1934 жылы каторгаға жіберілген адамдар салған бұл клубтың сахнасында Людмила Зыкина ән шырқаған екен. Құлыптың сыртын қайта қаптап, жөндеу жұмыстары жүргізілгенімен, ағаш дуалдары сол күйі сақталған. Ал, бізге бұл жерде ешкім өнер көрсеткелі жатқан жоқ. Бектілген кесте бойынша — дәріс. Нұсқаушы Руслан Бек қауіпті аймақтарға жиналғанда қажетті құралдардың барлығымен таныстырды, көрсетті.

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Бүгінде кең таралған гибридтық соғыс жайлы Рустам Эюбов есімді нұсқаушымыз дәріс жүргізді. Жалпы дискурстың мақсаты оқиға орнынан тікелей объективті ақпарат тарататын журналистер дайындау. Нұсқаушыларымыз қақтығыс жағдайларында журналист қалай жұмыс істеу керектігін түсіндірді. Басты қағида — журналист әскери киім түгелі, әскери элементі бар зат ұстамауы қажет. Қарсы жақ сіздің жау не журналист екеніңізді анықтап та жатпайды. Сондықтан да пресса екеніңізді барынша көрсетуіңіз керек. Журналистің ұрыс орнында жіберетін қателіктері көрсетілген “Репортерша” деген фильмнің үзінділерінен біраз дүние түйдік.

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім
Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Теориялық білімімізді тәжірибемен ұштастырып, қарағандылық арнайы әскер жасағымен бірге полигонға шықтық. Қажетті нысанға танкімен жетіп, жаудың жаудырған оғынан қорғандық. Иесіз аңырап қалған үйлердің ішінде жасырынған қарақшыларды қолға түсіру операциясына куә болдық.

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім
Келесі күннің сынағы жеңіл болмады. Командирге қалашыққа лаңкестер шабуыл жасағалы жатыр деген хабар жетіпті. Жарты сағат ішінде қажет деген құралдарымызды жинап, эвакуациға дайындалсын деген бұйрық берілді. Қауіпсіз аймаққа алып кететін жерге жетуіміз қажет. Ал ол үшін әуелі 12 км қашықтықты жаяу өткеруге тиіссің. Бір-біріміздің артымызда тізілген бойы отряд командиріне ілестік. “Алдарыңда кім, арттарында кім екенін жаттап алыңдар. Сапты бұзбаңдар. Қоқыс тастамаңдар.” деген нұсқау берілді. Бірақ арамыздағы біреу темекі тұқылын тастап үлгернген еді. Жау ізімізді тапты. Қайтадан оқ жауып, құтқарылу амалдарын жасадық. Бізді қоршап жүрген спецназдар жауды жойып отырды.

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Қас қарайып кетті, біз әлі жүріп келеміз. Аялдауға болмайды, жау өкшелеп келеді. Тіпті дауыстап сөйлеп, қалта шам түгелі, ұялы телефондарымызды қосуға тыйым салынған. Түскі асты да ішіп үлгермеген біздің ішегіміз шұрылдай бастады. Ендігі бар арманымыз жалғыз, иесіз қалған үй орналасқан жерге жету. База сол маңайға әуеден консервілер түсіргенін рациямен хабарлады. Жету жарты шаруа, енді оларды қараңғыда тауып алу керек болып шықты. Екі-үшеуден бөлініп, азығымызды іздеуге кірістік. Межелеген уақытта жиналамыз деген жерде кенет құрам толық еместігі анықталды. Қараңғы түскенін пайдаланған қаскүнемдер ұзап кеткен журналистерді қолдарына түсірген екен. Тапқан азық-түлікті қоржындарымызға салып алып, эвакуация орнына асықтық. Әскери КамАзға мінісіп, тұтқынға алынған БАҚ өкілдерін құтқару үшін лаңкестердің лагеріне аттандық. Тәжірибелі арнайы әскер жасағының жігіттері журналистерді жау қолынан аман алып шығып, қаскүнемдердің көзін біржола құртты. Бәрі артта. Енді от жағып, бой жылытып, беймарал отырып, ішімізге ел қондырсақ болады. Бұл оқиғамыздың да соңы сәтті аяқталды. Алайда “шынайы ұрыс жағдайында көбіңіздің тірі қалуларыңыз екі талай еді” деген қорытынды жасады командиріміз Рустам Эюбов. Себебі шапшан әрекет ету, сақтық шараларын жасауда қателіктеріміз көп болды.



Ұмытылмастай әсер мен керемет тәжірибе үшін ҚР Қорғаныс министрлігінің БАҚ-пен жұмыс жөніндегі департаменті ұжымына алғысымды білдіремін. Ең жедел, сапалы жұмыс жасайтын ведомство екенін атап өткім келеді. Әскери дискурс кезіндегі барлық ақпарат, фото, видео материалдар министрліктің сайты мен әлеуметтік желілердегі парақшаларына дереу салынып отырды. Блогерлермен сынға түсе алатын баспасөз қызметкерлерінің оперативтілігіне таң қалдым.

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 2 бөлім

Сынаққа толы Спасск сапары. 1 бөлім

Шұлығыңызды жетпіс сегіз сағат бойы шешпеген кезіңіз болды ма? Тоңсаңыз, қырық қабат киініп алып, аяғыңыздың сасығанында шаруаңыз болмай қалады екен. Бұл жердің ауа-райы мұндай мезгілде ерекше қатал болатынын қайдан білейін? Айналасы жазық дала болғандықтан тоқтамай соғатын жел сүйегіңнен өтіп кетеді. Кезінде Қарлагтың бөлімі болғаны жайдан-жай емес қой. Төрт күн бойы суыққа, әскери күн тәртібіне, жаттығуларға төзу физикалық әрі психологиялық тұрғыда да сынақ болды. Мұнда мені не айдап келді десеңізші?

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 1 бөлім

Республикамыздың Қорғаныс министрлігі жыл сайын журналистер мен блогерлерге арналған әскери дискурс ұйымдастырады. Дискурс бесінші рет қатарынан өткенімен, өзім алғаш рет қатыстым. Астананың әскери әуежайынан алып кеткен әскери ұшақ Қарағандының әскери әуежайына қонды. Арнайы автобустарға отырып, қаладан 28 км қашықтықта орналасқан «Спасск» әскери қалашығына бет алдық. Блогқұрылтайдағыдай автобустан түскен бетте кешкі ас ішіп, сонан соң жайлы төсекке жайғасамыз ба деп ойлап келе жатқанмын. Кенет автобусымызды бір көлік кесіп өтіп, маска киген қарулы топ ішке басып кірді. Әрі қарай атылған оқтардың дыбысы, шыңғырған дауыстар естілді. Есеңгіреп, өз-өзіңді сақтау инстингінің әсерімен қауіп төндіруші тарапынан берілген барлық бұйрықты еріксіз орындайды екенсің. Басымызды көтерткізбей төмен қаратып отырғызып қойды. Қандай бағытта жүріп келе жатқанымыз, енді не болатыны белгісіз. Қарсылық танытпақ болған екі-үшеуін автоматтың шүйдесімен салып қалып, балағат сөздерді жаудырды. Миымда сан түрлі ойлар. “Қызық тамашалайын деп сапар шегіп келе жатқанымда лаңкестердің құрбаны болдым. Бітті.” Автобус бір жерге келіп тоқтады. Бізді жұлқылап сыртқа шығарып, қолымызбен басымызды ұстаған бойы жерге жатқызып қойды.

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 1 бөлім

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 1 бөлім

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 1 бөлім

Блог - IShyrak: Сынаққа толы Спасск сапары. 1 бөлім

Біраз жерге дейін еңбектедік. Оқ пен шу басылар емес. Бір уақытта «Тұрыңдар» деген бұйрық естілді. Басымызды көтерген сәтте күліп, камераға түсіріп тұрған бір топ әскерилерді көрдік. Еш ескертпестен, психологиялық дайындық жүргізбестен олар БАҚ өкілдерін осылай сынап бастады. Сөйтсе жыл сайын жаңа келушілерді қарсы алу дәстүрі екен бұл. Сәуір айындағы шуткілеріңіз ойнап қалады.

(Жалғасы бар, оны да оқыңыз ))

БАҚ өкілдеріне 3 сұрақ

— Бүгінгі отандық журналистика мен журналистердің кемшіліктерін атай аласыз ба?
— Еліміздің журналистикасында 10-15 жыл ішінде не өзгеріс бар?
— Жас әріптестеріңізге нендей кеңес бере аласыз?

Бұл сұрақтарды еліміздің радио, телевизия және газетте қызмет атқарып жүрген жас мамандар мен тәжірибесі бар белді журналистеріне қойған едік. Жауаптары төмендегідей:


Артур Нығметов, журналист:

Ең басты кемшілік — БАҚ-тың басым көпшілігі мемлекеттік тапсырысқа қарап отыр. Соның кесірінен кейбір маңызды мәселелер біржақты, дұрыс талданбай, бұқараға тарап жатыр. Журналистика дамуының ең басты көрсеткіші – тәуелсіз БАҚ-тардың көбеюі. Бұндай тенденция, өкінішке қарай, байқалмай жатыр. Соңғы 10-15 жылда ақпараттық кеңістік ұлғаймады, тіпті кейбір негативті процестердің салдарынан тарланып кетті деуге де болады. Ал мемлекеттік идеологияны насихаттау бағытында жұмыс жасайтын бұқаралық ақпарат құралдардың саны әлде қайда көбейді. Бұндай трендты мен журналистиканың дамуы деп айта алмаймын.

Ал журналистерге келетін болсақ, әр маманның деңгейі әр түрлі ғой. Ең бастысы, жас журналистер өз арын таптамай, адал болуы шарт. Біздің ең басты миссиямыз – халыққа адал қызмет ету. БАҚ-ды «төртінші билік» өкілі дейді ғой, бірақ біздің елде журналистердің статусы өте төмен, жалпы олар биліктің, әр түрлі саяси күштердің, олигархиялық топтардың құралы ғой, шыны керек. Сондықтан, әр журналист адалдық пен әділеттік үшін күрессе, қазақ журналистикасы «төртінші билік» ретінді міндетті түрде танылады.
Әрі қарай