Тұңғыштың "әкелері": "Ақпараттық қауіпсіздікті де ойладық, бағаны да көтермедік"

Өскемен, 2012 жыл. Бұл қалада дәл осы уақытта Қазақстандағы бірінші антивирус бағдарламасы жасап шығарылған еді. Жергілікті жастар Андрей Горковенко, Сергей Алешин, Андрей Куропаткин — сол Altair бағдарламасының авторлары, оларға мұндай бастаманы жүзеге асыруда көмек қолын созған да — қазақстандық жастар. Бағдарламалық өнім патенттелген, құрамы 100 пайыз Қазақстанға тиесілі деуге болады. Біздің тұңғыш. Тұңғыштар.
Өскемен, 2015 жыл. Сіздің сүйіксіз авторларыңыз журналистік сапармен сол қалада. Іздегенге — сұраған. Авторлық топтың ішінде Андрей Горковенконің қолы босай қоймады. Алешин Гүржістандағы "өз тақырыбының" конференциясына қатысуға кетіп қалыпты. «Сейсенбі күні ғана келем» деді. «Ой :( » дедім. Ал Андрей Куропаткинге соға кетіп, тамырын басып көруға мүмкіндік туды. Сөзге сараңдау Андрей (бұлардың көбі сараң-ау, Тимур досым сияқты болу қайда бәріне — алдыңғы постты қараңыз :) ) бірер сауалға суыртпақтап жауап беруге уақыт тапты. "Үшеуіміздің де атымыздан" деді.

— Жақсы, Андрей, онда Altair жайлы әңгімеден бастасақ…
— Біз бұл жобаны жүзеге асыруды 2009 жылдан бастап қолға алдық. Отандық алғашқы антивирус бағдарламасы — еліміздегі ақпараттық қауіпсіздік деңгейін арттыруға қосқан біздің үлесіміз. «AWS CORE» (Альтаир Workscape Security) негізінде бірден екі антивирустық Altair 3 туды, және америкалық өңдеудегі осы өнімнің бастапқы кодын қажет етпейтін ядролары да бар. Шетелдік басқа бағдарламаларға қарағанда ұтымды тұстары жеткілікті. 2013 жылы өнімнің үшінші версиясы -«AWS CORE 2014» пайда болды. Бұл жай ғана антивирус емес. Кешенді қорғау жүйесі. Қазір өнімнің төртінші нұсқасы шықты…
Altair ядросы 2012 жылы 9 мамырда жасап шығарылды. Символизм бе? Символизм. Жеңіс күні.

— Жарайды, қазіргі жетілдірілген, негізгі ұсынып отырған антивирустарыңыз жайлы…
— Біздің қазіргі қолданыстағы ALTAIR3 антивирусымыздың басым тұстарын айтсам… Дербес компьютерлерге орнатылатын сәтте тым биік талаптар қоймайды. Кейбір антивирустарымызда жүйелік және жасырын автожүктеу қызметі бар. Бірнешеуі жүйелік твикер, виртуал пернетақта, өзін-өзі қорғау жүйесі, "Құмшық" (SandBox) модулі, есеп берудің ойластырылған жүйесіне ие. Оған қоса, тестілеп жатқан 2014 жылғы антивирустық жобамызда қосядролық қозғалтқыш, сенімді қосымшалар жайлы жинақталған базаның бірыңғай жүйесінің барлық қолданушыларға қолжетімді болуы, FrozenPath — скандау жылдамдығын көбейту технологиясы, "Қауіпсіз интернет-банкинг" модулі, жүйелік реестр мен ОС файлдарын қорғаудың жақсартылған қызметі қарастырылып жатыр. Бұл — негізгі компонеттер, одан бөлек ыңғайлылық, жылдамдық, ашық көрсету, алгоритмдер тиімділігіне арналған қосымша функциялары бары түсінікті.

— Ох, қандай түсініксіз терминдер жүр…
— Иә, осындай бізде. Ол ештеңе емес, net.Framework 3.5 бағдарламалық тұғырнамасы, деректерді шифрлау технологиялары, функциялар мен файлдарға тез қол жеткізу үшін WinAPI қолданылады. Вирустық сараптама жүргізіліп, базаға енгізіледі, жаңа Malware да талданады. Жаңа вирустардың америкалық құрылымын қолданамыз, ол жақтан да базаға қосып отырамыз.

— Жалпы антвирусті пайдаланудағы жетістіктер жайлы айта кетсеңіз…
— Біз барлық қолданушалырымыз жайлы ақпаратқа иеміз. 2013 жылдың ақпанынан бері ALTAIR3 жүйесін орнатқан қолданушымыздың ешқайсысы зарарлы бағдарламаға ұшырап, жапа шеккен жоқ. ALTAIR3 вирустар шабуылынан кейінгі операциялық жүйені қалпына келтіруге немесе басқа антивирустық өнімдер тазартып кеткеннен кейін операциялық жүйенің қателері пайда болса да қолданыла береді. Ал қазір тестілеп жатқан өніміміздің бастапқы коды және дизайны ерекше, компьютерді 100 %-ға жуық қорғайды. Барлық жаңа және танымал Malware-ға төзімді. Өнім «WorkScape Technologies» ЖШС-не тиеісілі.

— … сіздердің жұмыс орындарыңыз?
— Иә, сол баяғы жігіттер жұбымыз жазылмай, осы компанияда, Өскеменде команда болып жұмыс жасап келеміз. Компания ретінде біраз вендорлардың (тауар не қызмет ұсынатын, тапсырыстарды орындаушы жеке не заңды тұлға — ред.) серіктесіміз. Бағдарламалық қамтамасыз етумен қатар It-консалтинг те жүргіземіз. Жалпы он шақты қызметкеріміз бар.

— Ал өнімнің авторлық құқығы кімге тиесілі?
— ALTAIR3 негізгі кодының және жаңа антивирустық шешімнің жасаушысы Горковенко Андрей ғой. Мәскеудің мемлекеттік экономика, статистика және информатика институтын (МЭСИ) «Экономикадағы информатика» мамандығы бойынша тәмамдаған. «Бірінші қазақстандық антивирус» жобасының кезеңінде бастапқы кодтың кейбір бөліктерін, алгоритмдерді, модульдерді тапсырыс бойынша тәуелсіз қазақстандық мамандар жасап береді. Өнімнің бастапқы коды жабық, құпия, ҚР авторлық және сабақтас құқықтар жөніндегі заңға сәйкес, бір авторы және құқық иеленушісі бар.

— Қаржы жағынан қалай жалпы?
— Қаржыландыру бойынша мәселе көп емес. Біздің желіміз Қазақстанның өзінде жақсы дамыған деп ойлаймын, әр қалада серіктесіміз бар. Бағаларды www.workscape.kz/shop/all сілтемесінен қарап, сондай-ақ, жалпы прайс-листін де сондағы "Өнімдер" бөлімінен жүктеп алуға болады. Тегін, сынап көретін де ұсыныстар бар.

— Шетелден ше?
— Мысалы, Ресей, Беларусь, Болгария, Украинада орнатып жатқандар баршылық. Ол енді ақысын төлеп жүктеп алып жатқандар ғой.

— Орталық офистеріңіз осы технопаркте ме сонда?
— Иә, осы «Алтай» технопаркінің ғимаратында жұмыс жасаймыз. Сол үшін басшылыққа үлкен алғыс!

— Былай гранттық жобалар, қолдайтын жарыстарға ұсынып көрдіңіздер ме?
— Бұрын осы Өскемендегі аймақтық сайыстарда таныстырып көргенбіз. Ал былтыр Сергей біздің жобамен жарысқа барып қайтты. Жыл сайын өткізілетін инновациялық бизнес-жобалардың «NIF$50K» республикалық байқауында біраз іріктеуден өтіп, үшінші орын алдық. 1 миллион теңгенің грантын берді. Оған қоса, Сергей екеуміз тағы бір жобамен айналысып жатырмыз. Тендерлік және бөлшек сатуларға қатысты crm-жүйе жасап көрейік деп…

— Бір жерде сіздерде НАТР-дың грантын алуға өтініш толтырды деп жазыпты.
— Иә, «НАТР» АҚ-ның 25 миллиондық грантын иемденуге өтініш толтырғанбыз. Онымен құжаттық шырғалаңдары көп, әлі нақты беймәлім. Бізге тәуелді емес нәрсе ғой, қысқасы.

— Ақпараттық қауіпсіздік саласында өзгеден ерекшеліктеріңіз неде деп ойлайсыздар?
— Жалпы салада ақпараттық қауіпсіздікті дамытуға байланысты шешімдер көп. Алайда соңғы экономикалық жайттарға байланысты, оның бәрі қолжетімді деп айта алмаймын. Біз компаниямызда қолжетімділік қағидатын ұстанамыз. Сондықтан біздің шешімдер баға/қорғаныс деңгейі критериіне салсақ, ең тартымды, қалаулы ұсыныс деп ойлаймын.
Біздің ерекшелігімз де осында — басқа шешімдер шетелдік валютаға байлаулы болып, бағасын көтеріп жатқан кезде біздің өнімдердің құны көп уақыттан бері өскен жоқ.

— Клиенттеріңізге жеңілдіктер бар ма?
— Клиенттеріміздің ішінде мемлекеттік мекемелер көп. Білім және медициналық мекемелерге жеңілдіктеріміз бар. Барлық мүдделі тараптарды әріптестік танытуға шақырамыз.

— Қазір қанша адам қолданушыларыңыз болып отыр?
— Антивирустық бағдарламаны осы күні жалпы Қазақстан бойынша 50-60 мыңға жуық адам анық бар шығар. Мекемелер саны жүздеп саналуы тиіс. Олардың арасында мемлекеттік, сонымен бірге жекеменшік мекемелер де бар. Антивирус бойынша, бізде коммерциялық ұйымдарға арналған нұсқасы пайда болды. Басқару орталығы, желіде алыстан орната беру деген сияқты функцияларымен.

— Ақпараттық қауіпсіздік саласындағы мәселелер деп нені атар едіңіз?
— Болашақта қазақстандық қолданушылардың арасындағы вирустық белсенділікті бақылауға мүмкіндік болады деп топшылаймын. Бастысы, ірі ұйымдар мен мемлекеттік мекемелердің деректер базасы Қазақстан Республикасының шегінен шықпайды. Ақпараттық қауіпсіздіктің көкесі емей немене?
Қазір елімізде ресейлік Доктор веб, Kaspersky и ESET-терді қолданады. Әлемде 100-ден астам антивирустық шешімдер бар. Ал біздің AWS-те (қысқаша антивирус деп оқи беру керек шығар — ред.) — өзіміздің технологиялар. Жалпы, кез-келген дамыған елде өзінің отандық антивирустық өнімі бар. Ұйымдар мен компаниялар, мекемелер ақпараттың ағып кетпегенін қалайды. AWS-ті техникалық қолдаудың еліміздің ішінде екендігі де — басым тұсы. Шетелдік мамандар іздеп шарлаудың қажеті жоқ. Ел ішінде жасалған теріс пиғылды бағдарламалар, хакерлік өнімдер біздің базамызға тезірек түседі, сондықтан біз де тезірек табамыз.
Мәселе дегенде… Халық көбірек ақпараттандырылуы тиіс деп ойлаймыз. Авторлық құқықты қорғауды күшейтіге қатысты да біраз кілтипан бар. Бұл мәселені шешпесе, ақпараттық салада да дамытуға ниет қалмайды. Бағдарламашы жаңа нәрсе жасаса — оның сатып алынғанын қалайды. Еуропада бұл мәселе сәтті шешіліп келеді: лицензиялық бағдарламалар пайдалануына орай дербес компьютерлер бақылауда болады. Қазақстанда тек ірі компанияларда ғана мұндайды байқадық.

— Ал жалпы, сіздердің клиенттеріңіз, ұйымдар не нәрсеге көбірек қиналады? Хакерлік шабуылдар?
— Ондай бір алып бара жатқан атака жоқ. Негізінен, өздерінің инфрақұрылымы ескілеу болып, біздің бағдарламаларға мүдделі бола тұра қиналады. Қаражат жағынан тұнжырайды.

— Болашаққа жоспарларыңыз қандай?
— Әлгінде айтқан Сергей екеуміздің жобамызды соңына дейін жеткізу. Ультимейт жүйесін қолдана отырып, онлайн режимдегі жүйе жасау, корпоративтік нұсқаларды дамыту. Сатылымда кеңею, жаңа сапалық өнімдер дүниеге әкелу. Жалпы, кеңейе түскіміз келеді.

— Сұхбатыңызға рақмет!