1960. Свердловскі аспанындағы хай-вай.

Нақтың, қазір шығар — Google Maps-тан «міне менің ауылым, мніе мен жұмыс істейтін мәйітхана» деп, шелек болып отырғандарың. Ал 20 ғасырда ондай мүмкіндікті пантастика пильмдерден көрсететін, абдулхамитмархабаевсстың. Дегенмен, жаудың тылын суретке түсіріп, көтіне не тығып жүргенін қарауға құштарлық бәрібір болған. Ғарыштық кемелер әлі жоқ, қолда бары — ұшақтар ғана.
Әлқисса, америкөттерге бір күні херемет ой келді. Жер-жерден советтік радарлардың нашарлығы және электроника саласының жабайылығы туралы ақпар келіп жатты, Рекорд-УНТ-47-IIIтелевизорынсстың. Дәлірек айтқанда, советтердің радарлары 15 км биіктіктегі ұшақтарды көре алмайды деген алып-қашпа әңгімелер. Сөйтіп, 1956 жылдары БҚШ әскерилері U-2 ішпиен-ұшағын жасап шығарды. Қазіргідей неше-түрлі қоспалардан жасалған мыстан кемпірдің формуласы емес нақ, жәй, 20 км биіктікте ұша алатын ұшақ. Әрлі-берлі сынағаннан кейін, америкөттер советтер одағын — ал керек болса, шешесстің — басынан — аяғына дейін шолып шығуға бел буды. Дамбалдың бауы сапалы екен: бел жақсы буылды.

Советтер одағына алғашқы және соңғы саяхат

1960 жылдың 1 мамырында БҚШ Әуе Күштерінің офицері Гарри Пауэрс бір Исаның өзіне сиынып, Пәкістанның Пешавар қаласынан ұшып шықты. Мақсат: Макске зақым келтірмей, советтер одағын Орта Азиядан бастап, Балтыққа дейін суретке түсіріп, Норвегияның Бодо қаласына аман жету.
Ішпиен амиго таңғы сағат 6-лар шамасында Тәжікстанның Пяндж қаласына кіріп, шекараны кесіп өтеді. Ішпиен амиго автоматты түрде де, қолмен де жанталаса суретке түсіре бастайды, Aizhantabyn -сстың. Сағат 7-лер шамасында ол Қазақстанның Арал теңізі жағынан кіріп, Сағат 9 шамасында Свердловскінің(қазіргі Екатеринбург) аумағына жетеді:



Бұл кезде советтер оны Қызылорда, Ақтөбе облыстарында-ақ радарға түсіріп, біліп отырған болатын. Свердловскіге дереу хабар беріліп, айтарлықтай әбігермен С-75 зениталық-зымырандық кешенінен он шақты зымыран жіберіп, әрең атып түсірілді. Зымырандардың бірі ұшақтың қанатына тиіп, ішпиен амиго Гарри Пауэрс катапультпен секіріп, тірі қалды.

Үлкен сот прцессі ұйымдастырылып, ішпиенге 10 жыл тас бостандығынан айыру жазасы кесілді. Бірақ кейін БҚШ-та ұсталған совет ішпиені Рудольф Абельге ауыстырылып алынды, KILYZAMAN -сстың.
Білгіштер ішпиен амиго Гарри Пауэрсті елінде салқын қабылдады деседі, айталық, ол елге әкелінгенде күн -8 градус болған. Оған қоса офицерге тісінің астындағы у құйылған ампуланы жарып, өзіңді өлтірмедің деген айып тағылды. Кетейнақ, сосын қатын-баланы кім асырайд ептілер деді Гарри амиго сонда. Кейін ол бәрібір батыр атағын алды.

Бұдан кейін адамдар қатып алып ғарышқа ұшып, шпионаждың мұндай қауіпті түрі керек болмай қалды. Қазіргі технологиялар космостан (~ 320 км) шырпы қорабындағы жазуды оқуға мүмкіндік береді.

Кеңес Ғабдуллин, 1960 жылы "Қызылту-Краснознаменная" совхозының тері илеушісі:
— Біз ол күні коллективте жолдас Мұқан Сарбасовтың совет адамына жат қылықтарын талқылап жатқан болатынбыз. Одан кейін есімде жоқ, бірақ ішкен шығармыз жиналыстан кейін, аха есіме түсті — іштік.

P.S. U-2 ішпиен-ұшағының маршрутын қызықтаймын деушілер оны Google Earth программасына мына файлды жүктеп қарауларына болады, әнасс.